Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) – co to za choroba?

Powrót

Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) zaliczane jest chorobą wirusową. Wirusa TBE odpowiedzialnego za wywołanie symptomów przenoszą głównie kleszcze. KZM może prowadzić do poważnych powikłań neurologicznych, takich jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. Objawy KZM mogą obejmować gorączkę, bóle głowy, nudności, wymioty, sztywność karku oraz zaburzenia świadomości. W przypadku podejrzenia kleszczowego zapalenia mózgu istotne są szybkie rozpoznanie i odpowiednie leczenie, ponieważ choroba może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia i życia pacjenta. Jak objawia się kleszczowe zapalenie mózgu? W jaki sposób można je leczyć? Czy da się przed nim uchronić? Odpowiadamy!

Z tego artykułu dowiesz się:

  1. Co wywołuje odkleszczowe zapalenie mózgu?
  2. U kogo najczęściej występuje kleszczowe zapalenie mózgu?
  3. Jaki są objawy kleszczowego zapalenia mózgu?
  4. Jak diagnozowane jest kleszczowe zapalenie mózgu?
  5. W jaki sposób prowadzone jest leczenie kleszczowego zapalenia mózgu
  6. Jakie są najczęstsze powikłania kleszczowego zapalenia mózgu
  7. Dlaczego warto zaszczepić się przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu?
  8. Jak uchronić się przed ukąszeniami kleszczy?

Co wywołuje odkleszczowe zapalenie mózgu?

Kleszczowe zapalenie mózgu wywoływane jest przez wirusa TBE. Wirus ten przenoszą kleszcze, ale wyłącznie te zainfekowane. Szacuje się, że około 2% kleszczy należy do nosicieli TBE. W związku z tym nie u każdego, kogo ukąsi kleszcz, rozwinie się choroba.

Jakie są inne choroby odkleszczowe?

Kleszcze są nosicielami wielu chorób — lista jest naprawdę obszerna. Oprócz kleszczowego zapalenia mózgu należą do nich:

  • borelioza,
  • dur powrotny,
  • erlichioza,
  • babeszjoza,
  • gorączka Q.

Kleszczowe zapalenie mózgu — u kogo najczęściej?

Według statystyk ryzyko wynosi 1 na 150 przypadków. To, czy odkleszczowe zapalenie mózgu przejdzie się bezobjawowo – wtedy mówimy o postaci poronnej, czy z objawami, zależy m.in. od wieku i płci. Im pacjent starszy, tym gorzej reaguje na infekcję. KZM dwukrotnie częściej dotyka mężczyzn niż kobiety, mężczyźni również chorują zdecydowanie ciężej.

Kleszczowe zapalenie mózgu — objawy i przebieg choroby

Wirus przenoszony jest przez ślinę. Gdy kleszcz pokłuje człowieka, wirus od razu wnika przez ranę. Okres utajenia, czyli inkubacji, może wynosić od 2 do 28 dni. Choroba zaczyna się rozwijać, mimo że zakażony jeszcze o tym nie wie i zazwyczaj ma dwa etapy:

Pierwszy z nich to etap zachorowania – pojawiają się objawy grypopodobne, czyli:

  • podwyższona gorączka,
  • ból głowy,
  • zmęczenie,
  • brak apetytu,
  • bóle mięśniowo-stawowe,
  • katar,
  • mdłości.
Kleszczowe zapalenie mózgu — objawy i przebieg choroby
Kleszczowe zapalenie mózgu — objawy i przebieg choroby

Część pacjentów wówczas przezwycięża infekcję. Zazwyczaj trwa to od 1 dnia do 8 dni. Istnieje jednak druga grupa, u której mechanizmy obronne organizmu nie są wystarczające. U tych osób wirus przenika do centralnego układu nerwowego, wywołując zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, dla którego charakterystyczne są:

  • wysoka gorączka,
  • wymioty,
  • bardzo silne bóle głowy,
  • sztywność karku,
  • zaburzenia odruchów głębokich,
  • porażenia nerwów czaszkowych,
  • występowanie odruchów patologicznych.

Czasami wirus powoduje zapalenie mózgu i/lub zapalenie rdzenia kręgowego. To najpoważniejsza postać KZM. Objawami zapalenia rdzenia kręgowego są:

  • zaburzenia świadomości,
  • upośledzenia mowy,
  • trudności w połykaniu,
  • niedowłady kończyn,
  • w najgorszych przypadkach zaburzenia oddychania.

Kleszczowe zapalenie mózgu — diagnostyka

Wiele osób zastanawia się, w jaki sposób można rozpoznać kleszczowe zapalenie mózgu. Przede wszystkim należy udać się do lekarza, który przeprowadza wywiad z pacjentem. W kleszczowym zapaleniu mózgu występują różne charakterystyczne cechy w badaniach krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego. We krwi można zaobserwować zmniejszoną liczbę białych krwinek, co nazywane jest leukopenią, lub prawidłową liczbę krwinek białych, czyli leukocytozę, wraz z limfocytarnym obrazem odsetkowym białych krwinek. Jednak decydujące znaczenie dla rozpoznania kleszczowego zapalenia mózgu ma badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, które wymaga pobrania próbki poprzez nakłucie lędźwiowe.

Kleszczowe zapalenie mózgu — diagnostyka
Kleszczowe zapalenie mózgu — diagnostyka

W przypadku kleszczowego zapalenia mózgu płyn mózgowo-rdzeniowy wykazuje kilka charakterystycznych cech:

  • Jest zazwyczaj klarowny lub opalizujący — wyglądem przypomina wodę;
  • Podczas pobierania próbki płynu, może wypływać pod zwiększonym ciśnieniem;
  • Stężenie białka w płynie jest również zwiększone;
  • Liczba komórek w płynie mózgowo-rdzeniowym jest nieznacznie podwyższona i wynosi od kilkunastu do kilkudziesięciu komórek na milimetr sześcienny, przy zdecydowanej dominacji komórek jednojądrzastych, czyli limfocytów i monocytów;
  • Stężenie glukozy jest zazwyczaj prawidłowe lub nieznacznie obniżone.

Leczenie kleszczowego zapalenia mózgu

Jak leczy się KZM? Dotychczas nie stworzono leków, które byłyby w stanie skutecznie zwalczyć wirusa. Leczenie zatem polega na łagodzeniu objawów – stosuje się leki przeciwbólowe, przeciwobrzękowe oraz obniżające gorączkę. Ostatecznie organizm samodzielnie musi poradzić sobie z infekcją. Właśnie dlatego choroba uznawana jest za tak niebezpieczną. Nawet szybkie usunięcie zainfekowanego kleszcza nie daje pewności, że uda się uniknąć zachorowania, ponieważ wirus zostaje wprowadzony już w trakcie pokłucia. Najlepiej zatem podejmować działania profilaktyczne.

Kleszczowe zapalenie mózgu – najczęstsze powikłania

Nawet po wyleczeniu część chorych nie powraca całkowicie do zdrowia. Powikłania po odkleszczowym zapaleniu mózgu dotyczą około 58% osób, u których wystąpiła neurologiczna postać infekcji. Najczęściej wśród trwałych powikłań neurologicznych wymienia się, m.in.:

  • porażenia kończyn,
  • zaburzenia czucia,
  • niedowłady,
  • permanentne uszkodzenie słuchu,
  • zaburzenia psychiatryczne – zaburzenia koncentracji, snu, pamięci, uwagi, nastroju.
Kleszczowe zapalenie mózgu – najczęstsze powikłania
Kleszczowe zapalenie mózgu – najczęstsze powikłania

Szczepionka — profilaktyka kleszczowego zapalenia mózgu

Najlepszym sposobem ochrony pozostaje profilaktyka. Dzielimy ją na preekspozycyjną i postekspozycyjną. Profilaktyka preekspozycyjna to z jednej strony unikanie ekspozycji na zakażenie, czyli dbanie o zakładanie odpowiedniej odzieży wtedy, gdy wybieramy się do parku, na łąkę czy do lasu, a z drugiej szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu. Tak zwana szczepionka przeciwko odkleszczowemu zapaleniu opon mózgowych zalecana jest szczególnie osobom szczególnie narażonym na zachorowanie, czyli rolnikom, ludziom pracującym przy eksploatacji lasów, turystom i uczestnikom obozów lub kolonii, funkcjonariuszom straży granicznej i pożarniczej oraz wojskowym. Stosowanie szczepień ochronnych ma miejsce zazwyczaj w okresie zimowym. Podaje się trzy dawki – między pierwszą a drugą należy zachować przerwę około 1 do 2 miesięcy, a między drugą i trzecią 9 do 12 miesięcy.

Profilaktyka kleszczowego zapalenia mózgu
Profilaktyka kleszczowego zapalenia mózgu

Jeżeli ktoś obawia się zachorowania na kleszczowe zapalenie mózgu, szczepionka nie została do tej pory przyjęta, a wie, że był ukąszony, można u niego zastosować swoistą immunoglobulinę. To tak zwana profilaktyka postekspozycyjna. Ważne, aby aplikacja immunoglobuliny nastąpiła od 48 do 96 godzin po ukłuciu.

Jak uchronić się przed ukąszeniami kleszczy?

Istnieje kilka skutecznych środków ostrożności, o których warto pamiętać, aby uchronić się przed ukąszeniami kleszczy. W tym celu należy:

  • Unikać wysokich traw, szczególnie w lasach i terenach o dużej wilgotności, gdzie kleszcze występują najczęściej.
  • Przed wyjściem na spacery lub wędrówki poza utwardzonymi ścieżkami stosować środki odstraszające na bazie DEET, które są skuteczne w odparciu kleszczy.
  • Nosić długie, przylegające ubrania, takie jak długie spodnie i koszule z długimi rękawami, aby ograniczyć dostęp kleszczy do skóry. Ważne jest także noszenie jasnych ubrań, które ułatwią wykrycie kleszcza na powierzchni skóry.
  • Dokładnie sprawdzić ciało po powrocie do domu, zwłaszcza miejsca trudno dostępne, takie jak pachwiny, krocze, pod pachami, za uszami i na owłosionej części głowy.
  • Jak najszybciej usunąć pajęczaka, używając specjalnego pęsety do usuwania kleszczy lub w razie trudności skonsultować się z lekarzem.

Bibliografia:

  1. Kuchar E., Kleszczowe zapalenie mózgu, Medycyna praktyczna dla pacjentów, https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/165554,kleszczowe-zapalenie-mozgu [dostęp online: 11.07.2023]
  2. Paradowska-Stankiewicz I., Zbrzeźniak J., Kleszczowe zapalenie mózgu w Polsce i na świecie. Ocena sytuacji epidemiologicznej KZM w Polsce w latach 2015-2019 w oparciu o dane pochodzące z nadzoru epidemiologicznego, https://www.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2021/03/KleszczoweZapalenieMozgu-raport-PZH_2021.pdf [dostęp online: 11.07.2023]
  3. Bogovic P, Strle F. Tick-borne encephalitis: A review of epidemiology, clinical characteristics, and management. World J Clin Cases. 2015 May 16;3(5):430-41. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4419106/ [dostęp online: 11.07.2023]
  4. Kmieciak W, Ciszewski M, Szewczyk EM. Tick-borne diseases in Poland: Prevalence and difficulties in diagnostics. Medycyna Pracy. http://medpr.imp.lodz.pl/pdf-60174-4171?filename=Tick_borne%20diseases%20in.pdf [dostęp online: 11.07.2023]

Dodano: 04/03/2021
Autor
POLMED Zdrowie
POLMED Zdrowie
Najpopularniejsze artykuły w kategorii Choroby
15/02/2021
Profilaktyka, Choroby
Mroczki przed oczami – czym są i o czym świadczą?

Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?


31/05/2023
Choroby
Nadciśnienie oczne – przyczyny, objawy, leczenie

Ciśnienie ​ oczne​, określane też jako ciśnienie wewnątrzgałkowe albo śródgałkow, jest to ciśnienie wywierane przez płyn śródoczny na rogówkę i twardówkę


11/04/2023
Choroby
Przepuklina kręgosłupa szyjnego – sprawdź jej przyczyny i jakie może dawać objawy

Przepuklina kręgosłupa szyjnego to jedna z chorób, na którą cierpi spory odsetek naszego społeczeństwa. Co gorsze, problem ten dotyka coraz więcej młodych osób, co związane jest m.in. z siedzącym trybem życia czy wielogodzinną pracą przy komputerze w nieodpowiedniej pozycji. Jakie jeszcze mogą być przyczyny bólów szyjnego odcinka kręgosłupa? Jakie nietypowe objawy mogą być związane z przepukliną w tym obszarze kręgosłupa? Jak wygląda leczenie i rehabilitacja przepukliny kręgosłupa szyjnego? Czy można jej zapobiec? 


Zapoznaj się z nasza ofertą
Zapytaj o dostępność
badanie
Testy wymazowe na koronawirusa
Testy genetyczne RT-PCR potwierdzają aktywne zakażenie koronawirusem SARS-CoV-2 .
Jeśli potrzebujesz więcej niż jeden test ZADZWOŃ 58 355 77 44
Badania dla firm: [email protected]

od 249 zł
Zapytaj o dostępność
badanie
Test na przeciwciała koronawirusa
Testy serologiczne to testy wykrywające w organizmie człowieka obecność i rodzaj przeciwciał wytworzonych przez układ immunologiczny człowieka zakażonego koronawirusem SARS-CoV-2. Pokazują też nabytą odporność po przechorowaniu COVID-19 lub po szczepieniu. Jeśli potrzebujesz więcej niż jeden test: ZADZWOŃ 58 355 77 44.
Badania dla firm: [email protected]

od 110 zł
badanie
Pakiet badań dla ozdrowieńców - powikłania COVID-19
Wiesz lub podejrzewasz, że przebyłeś zakażenie koronawirusem SARS-CoV-2? Gorzej tolerujesz wysiłek lub odczuwasz inne nietypowe dolegliwości? Masz gorszą kondycję psychiczną? Sprawdź, czy nie jest to skutek powikłań po przebytej chorobie. Skorzystaj z pakietu badań dla ozdrowieńców COVID-19.

od 299 zł
Więcej usług
Potrzebujesz pomocy?
Skontaktuj się z naszymi konsultantami.
Zapytaj o ofertę
Newsletter
Kup wizytę
Portal Pacjenta Portal Pracodawcy Platforma Medycyny Pracy Panel Agentów Ubezpieczeniowych Partner medyczny
Mam konto
Zaloguj się
Nie mam konta
Zarejestruj się