Kleszczowe zapalenie mózgu – co to za choroba?

Kleszczowe zapalenie mózgu wywoływane jest przez wirusa TBE. Wirus ten przenoszą kleszcze, ale wyłącznie te zainfekowane. Szacuje się, że około 2% kleszczy należy do nosicieli TBE. W związku z tym nie u każdego, kogo ukąsi kleszcz, rozwinie się choroba. Według statystyk ryzyko wynosi 1 na 150 przypadków. To, czy odkleszczowe zapalenie mózgu przejdzie się bezobjawowo – wtedy mówimy o postaci poronnej, czy z objawami, zależy m.in. od wieku i płci. Im pacjent starszy, tym gorzej reaguje na infekcję. KZM dwukrotnie częściej dotyka mężczyzn niż kobiety, mężczyźni również chorują zdecydowanie ciężej.

Objawy i leczenie kleszczowego zapalenia mózgu

Wirus przenoszony jest przez ślinę. Gdy kleszcz pokłuje człowieka, wirus od razu wnika przez ranę. Okres utajenia, czyli inkubacji, może wynosić od 2 do 28 dni. Choroba zaczyna się rozwijać, mimo że zakażony jeszcze o tym nie wie i zazwyczaj ma dwa etapy. Pierwszy z nich to etap zachorowania – pojawiają się objawy przypominające grypę, to znaczy podwyższona gorączka, bóle głowy i stawów, zmęczenie, brak apetytu, katar oraz mdłości. Część pacjentów wówczas przezwycięża infekcję. Zazwyczaj trwa to od 1 dnia do 8 dni.

Istnieje jednak druga grupa, u której mechanizmy obronne organizmu nie są wystarczające. U tych osób wirus przenika do centralnego układu nerwowego, wywołując zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych objawiające się wysoką gorączką, wymiotami, bardzo silnym bólem głowy, sztywnością karku, zaburzeniami odruchów głębokich i występowaniem odruchów patologicznych. Czasami wirus powoduje zapalenie mózgu i/lub zapalenie rdzenia kręgowego. To najpoważniejsza postać KZM, która może prowadzić do zaburzeń mowy, świadomości, trudności w połykaniu, porażenia kończyn, a w najgorszych przypadkach do zaburzeń oddychania.

Jak leczy się KZM? Dotychczas nie stworzono leków, które byłyby w stanie skutecznie zwalczyć wirusa. Leczenie zatem polega na łagodzeniu objawów – stosuje się preparaty przeciwbólowe, przeciwobrzękowe oraz obniżające gorączkę. Ostatecznie organizm samodzielnie musi poradzić sobie z infekcją. Właśnie dlatego choroba uznawana jest za tak niebezpieczną. Nawet szybkie usunięcie kleszcza nie daje pewności, że uda się uniknąć zachorowania, ponieważ wirus zostaje wprowadzony już w trakcie pokłucia. Najlepiej zatem podejmować działania profilaktyczne.

Kleszczowe zapalenie mózgu – najczęstsze powikłania

Nawet po wyleczeniu część chorych nie powraca całkowicie do zdrowia. Powikłania po odkleszczowym zapaleniu mózgu dotyczą około 58% osób, u których wystąpiła neurologiczna postać infekcji. Najczęściej wśród powikłań wymienia się porażenia kończyn, niedowłady i trwałe uszkodzenie słuchu oraz zaburzenia psychiatryczne – zaburzenia koncentracji, snu, pamięci, uwagi, nastroju.

Szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu

Najlepszym sposobem ochrony pozostaje profilaktyka. Dzielimy ją na preekspozycyjną i postekspozycyjną. Profilaktyka preekspozycyjna to z jednej strony unikanie ekspozycji na zakażenie, czyli dbanie o zakładanie odpowiedniej odzieży wtedy, gdy wybieramy się do parku, na łąkę czy do lasu, a z drugiej szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu. Tak zwana szczepionka przeciw kleszczom zalecana jest szczególnie osobom szczególnie narażonym na zachorowanie, czyli rolnikom, ludziom pracującym przy eksploatacji lasów, turystom i uczestnikom obozów lub kolonii, funkcjonariuszom straży granicznej i pożarniczej oraz wojskowym. Zazwyczaj szczepienie następuje w okresie zimowym. Podaje się trzy dawki – między pierwszą a drugą należy zachować przerwę około 1 do 2 miesięcy, a między drugą i trzecią 9 do 12 miesięcy.

Jeżeli ktoś obawia się zachorowania na kleszczowe zapalenie mózgu, szczepionka nie została do tej pory przyjęta, a wie, że był ukąszony, można u niego zastosować swoistą immunoglobulinę. To tak zwana profilaktyka postekspozycyjna. Ważne, aby aplikacja immunoglobuliny nastąpiła od 48 do 96 godzin po ukłuciu.