Promieniowanie słoneczne to główny czynnik ryzyka raka skóry – nie tylko czerniaka, lecz także nowotworu podstawnokomórkowego oraz płaskonabłonkowego. Co można zrobić, żeby uniknąć zachorowania na raka skóry? Jak się chronić? Które elementy profilaktyki są najważniejsze? Kiedy niepokojącą zmianę warto pokazać specjaliście?

Z jednej strony promieniowanie słoneczne to czynnik wspomagający syntezę naturalnej witaminy D w organizmie, z drugiej – ryzyka zachorowania na nowotwory skóry. Co roku w Polsce odnotowuje się około 2,5 tysięcy przypadków czerniaka, najbardziej znanego raka skóry. Statystycznie to rzadkie schorzenie – występuje u 6,5 na 100 000 ludzi – ale charakteryzujące się dużą złośliwością i trudne do leczenia. Jednak czerniak nie jest jedynym nowotworem skóry.

Rodzaje nowotworów skóry

Najczęściej występującym wolno rosnącym rakiem skóry jest nowotwór podstawnokomórkowy. Każdego roku zapada na niego od 100 do 800 osób na 100 000 ludzi. Diagnozuje się go głównie u pacjentów mających około 70 lat, ale występuje także u kobiet i mężczyzn w młodszym wieku. Zmiany można zaobserwować na twarzy, dekolcie, ramionach oraz na plecach. Mówi się o nim, że to „złośliwość miejscowa”, bo tego rodzaju nowotwór nie daje przerzutów odległych ani nie zajmuje regionalnych węzłów chłonnych. Jeżeli zostanie rozpoznany we wczesnym stadium, będzie całkowicie wyleczalny.

Innym rodzajem nowotworu skóry jest rak płaskonabłonkowy. Przeważnie rośnie powoli, ale może tworzyć przerzuty odległe w innych narządach. Występuje głównie u ludzi rasy białej. Statystycznie to drugi najczęściej diagnozowany rak skóry.

Najbardziej znanym nowotworem skóry jest czerniak. Stanowi 5 do 7% zachorowań na wszystkie nowotwory skóry. Ten rodzaj agresywnego raka wywodzi się z komórek barwnikowych. Zmiany mogą pojawiać się zarówno na skórze, jak i w obrębie błon śluzowych albo np. gałek ocznych.

Profilaktyka nowotworu skóry

Co zrobić, żeby uchronić się przed rakiem skóry? Przede wszystkim zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) unikać ekspozycji na promieniowanie słoneczne w godzinach od 10:00 do 14:00, kiedy jest ono najbardziej intensywne, nie korzystać z solarium, przebywać w miejscach zacienionych, pamiętając jednocześnie o używaniu filtrów słonecznych UV 50+ minimum co dwie godziny, zakrywać ramiona, głowę, kark i uszy, chronić oczy okularami z filtrami UV oraz nie dopuszczać do powstawania poparzeń słonecznych zwłaszcza u dzieci poniżej 15. roku życia.

Jeżeli chodzi o solarium, warto zaznaczyć, że korzystanie z łóżek opalających prawie dwukrotnie zwiększa ryzyko zachorowania na raka skóry szczególnie u osób przed 35. rokiem życia. Solaria emitują bowiem promieniowanie UV 10- a nawet 15-krotnie razy większe niż to, na które jesteśmy narażeni w południe w słoneczny dzień.

Obserwowanie znamion – metoda ABCDE

Bardzo ważnym elementem profilaktyki nowotworów raka skóry jest także obserwacja już istniejących znamion, pieprzyków lub narośli. Samobadanie powinno obejmować zastosowanie kryteriów ABCDE Friedmana i Rigela, gdzie:

A

– to asymetria (ang. asymetry), czyli zmiana kształtu np. wylewanie się znamienia na jedną stronę,

B

– to brzegi (ang. border), czyli występowanie nierównych, postrzępionych, zgrubiałych brzegów,

C

– to kolor (ang. colour), czyli modyfikacje zabarwienia lub występowanie kilku różnych kolorów w obrębie tego samego znamienia,

D

– to duża średnica (ang. diameter), czyli średnica powyżej 6 mm,

E

– to ewolucja (ang. evolving over time), czyli zmiany zachodzące w znamieniu.

Kiedy zgłosić się do lekarza?

Kiedy ze znamionami powinniśmy zgłosić się do lekarza? Gdy wydają się nam podejrzane, zmieniają się np. rosną albo stają się niesymetryczne. Wówczas warto skonsultować narośla, pieprzyki czy znamiona z dermatologiem lub chirurgiem onkologiem. W razie wątpliwości specjalista przy użyciu dermatoskopu, czyli urządzenia powiększającego 10-krotnie i podświetlającego wybrany obszar obejrzy skórę całego ciała i kiedy będzie to konieczne, podejmie decyzję o wycięciu. Bezwzględnie jednak, jeżeli zmiana zaczyna swędzieć, pęka albo krwawi, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.