Infolinia 24/7: 58 775 95 99 / 801 033 200
Placówki medyczne
Przeszczep to często jedyny sposób na uratowanie czyjegoś życia. Transplantologia, bo tak nazywa się dział zajmujący się przeszczepami, jest uznawana za najmłodszą gałąź medycyny. Najmłodszą, a jednocześnie wyjątkowo trudną i ciekawą. Które narządy pobiera się od żywych dawców? Co tak naprawdę można przeszczepić?
Pierwszy udany przeszczep nerki od zmarłego dawcy w Polsce miał miejsce w 1966 roku. W tym roku wykonano również pierwszy udany przeszczep tego organu od żywego dawcy. Tak zaczęła się historia transplantologii w naszym kraju. Obecnie wykonuje się zabiegi wykorzystując zarówno narządy od zmarłych, jak i od żywych. Szacunki pokazują, że jeden dawca jest w stanie ocalić życie aż sześciu osobom, zaś czterem kolejnym wydłużyć je w znaczący sposób. Właśnie dlatego coraz więcej mówi się o oddawaniu komórek macierzystych, nerek czy szpiku kostnego.
Przeszczep, z łaciny transplantare, czyli dosłownie sadzić poza czymś, to przeszczepienie tkanek, komórek lub narządów w całości albo w części z jednego ciała do innego lub w obrębie tego samego ciała. Przeszczepy dzielimy na autogeniczne – inaczej autotransplantacja – kiedy przenosi się własne tkanki z jednego miejsca na drugie, izogeniczne – gdy przeniesienie następuje między osobnikami identycznymi genetycznie, np. bliźniakami jednojajowymi, allogeniczne – przeszczep dotyczący osobników tego samego gatunku, np. od człowieka do człowieka oraz ksenogeniczne – kiedy przenosi się tkanki albo narządy między różnymi gatunkami, np. od świni lub krowy do człowieka.
Od żywego dawcy można przeszczepić krew i to dzieje się najczęściej, skórę – zazwyczaj w ramach autotransplantacji, komórki i tkanki nerwowe, fragmenty kości, część wątroby, nerkę, komórki macierzyste, szpik kostny, część trzustki oraz jajnik we fragmentach lub w całości. Od martwego dawcy przeszczepia się rogówki, całe kości, płuca, trzustkę, nerki, serce, całą wątrobę, fragmenty jelita, twarz, a także macicę. Ten ostatni przeszczep jest stosunkowo nowym rozwiązaniem – z powodzeniem udało się dokonać transplantacji macicy dopiero w 2011 roku.
Jeżeli chodzi o statystyki przeszczepów w Polsce, od 2010 do 2019 roku liczba dawców tak zwanych rzeczywistych utrzymuje się na podobnym poziomie. Jest to między 500 a 615 osób w zależności od wybranego roku. Według danych do najczęściej przeszczepianych narządów w 2019 roku należały nerki – 959 zabiegów, serca – 145, wątroby – 351, płuca – 57 oraz nerki i trzustki w jednym czasie – 34 transplantacje. Dla porównania, liczba oczekujących na wspomniane przeszczepy była kilku- lub kilkunastokrotnie większa. Na przeszczep nerki w 2019 roku czekało aż 14315 osób, zaś na przeszczep płuc 1441 osób. Czas oczekiwania w zależności od potrzebnego narządu wynosił od 116 dni w przypadku transplantacji wątroby, do aż 359 dni w przypadku zabiegu wstawienia serca od dawcy. Koszty wykonania transplantacji są ogromne. Przeszczepienie serca w 2019 roku kosztowało 140 tys. zł, a wątroby aż 200 tys. zł.
Coraz więcej Polaków deklaruje chęć zostania dawcą, co napawa optymizmem. Statystyki wskazują, że 75% osób chciałoby być dawcą za życia, np. pozwolić na przeszczep szpiku i 73% po swojej śmierci. W tym ostatnim przypadku trzeba pamiętać, że w naszym kraju obowiązuje domniemana zgoda na bycie dawcą – jeżeli osoba, która zmarła, ukończyła 18 lat i nie wyraziła w trakcie życia sprzeciwu w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów, można pobrać od niej narządy. W przypadku osób niepełnoletnich o pobraniu narządów decydują rodzice lub opiekunowie prawni.
Największą zaletą przeszczepów jest możliwość uratowania komuś życia – w przypadku transplantacji np. serca lub zdrowia np. w wyniku przeszczepu rogówki. Wad jest nieco więcej. Mówi się m.in. o ewentualnym odrzuceniu przeszczepu, co skutkuje koniecznością czekania na kolejny narząd, długim czasie oczekiwania – to potwierdzają wyżej przytoczone statystki, stosowaniu się do restrykcyjnych zaleceń po zabiegu, ryzyku śmierci w trakcie operacji oraz konieczności przyjmowania farmakoterapii niekiedy do końca życia.
