Próby wątrobowe – kiedy wykonać badania ASPAT i ALAT? Czym jest ALP i GGTP?

Powrót

Podwyższone próby wątrobowe są wskaźnikiem nieprawidłowego funkcjonowania wątroby. Mogą sygnalizować uszkodzenie lub zapalenie tego organu. Wśród wielu markerów enzymatycznych, szczególną uwagę przywiązuje się do aktywności transaminazy: asparaginianowej oraz alaninowej, znanych odpowiednio pod skrótem ASPAT (AST) i ALAT (ALT).

Czym są transaminazy?

Transaminazy (aminotransferazy) to kluczowe enzymy występujące w różnych tkankach naszego organizmu. Odgrywają fundamentalną rolę w metabolizmie aminokwasów — pojedynczych cząsteczek białek, które biorą udział w produkcji enzymów, hormonów i budowaniu oraz regeneracji wielu tkanek. 

Transaminazy są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania wielu procesów biologicznych, w tym przede wszystkim do syntezy i degradacji aminokwasów, co z kolei ma bezpośredni wpływ na produkcję energii w komórkach. Transaminazy są szczególnie istotne w kontekście zdrowia wątroby, ponieważ wysokie stężenia tych enzymów mogą wskazywać na uszkodzenie lub zapalenie tego narządu. W praktyce klinicznej pomiar stężeń transaminaz w próbce krwi pacjenta jest standardowym elementem diagnostyki różnych stanów patologicznych, zwłaszcza tych związanych z wątrobą.

Aminotransferaza asparaginianowa (AST)

Aminotransferaza asparaginianowa (ASPAT lub AST) jest enzymem kluczowym dla cyklu aminokwasów. Pełni jedną z ważniejszych funkcji w metabolizmie azotu oraz w cyklu Krebsa, który jest podstawowym procesem energetycznym komórki. Proces, w który aminotransferaza asparaginianowa jest najmocniej zaangażowana, polega na przeniesieniu grupy aminowej z asparaginianu na alfa-ketoglutaran. Rezultatem tej reakcji jest powstanie glutaminianu i szczawiooctanu.

Glutaminian jest kluczowym aminokwasem, który pełni wiele funkcji w organizmie, w tym bierze udział w syntezie białek, jest prekursorem do syntezy innych aminokwasów i odgrywa rolę neuroprzekaźnika. Z kolei szczawiooctan jest ważnym pośrednikiem w cyklu Krebsa, uczestnicząc w procesach produkcji energii przez komórkę. Prawidłowe funkcjonowanie właściwe tych szlaków biochemicznych jest kluczowe dla utrzymania homeostazy komórkowej i równowagi ogólnego metabolizmu energetycznego.

Z punktu widzenia klinicznego, obecność ASPAT w próbce krwi może być odzwierciedleniem stopnia uszkodzenia komórek, w których enzym ten jest obecny w wysokim stężeniu. Możemy tutaj wyróżnić komórki wątrobowe, mięśnie szkieletowe i mięsień sercowy. Podwyższone stężenie ASPAT może więc wskazywać na uszkodzenie tych tkanek — z różnych przyczyn, włączając uszkodzenie miąższu wątroby, zawał mięśnia sercowego, czy rozległe uszkodzenia mięśni. Pomiar poziomu ASPAT jest zatem ważnym elementem w diagnostyce i monitorowaniu różnych stanów patologicznych, szczególnie tych związanych z wątrobą i sercem.

Pomiar poziomu ASPAT jest ważnym elementem diagnostyki, gdyż podwyższone stężenie może wskazywać na uszkodzenie komórek wątrobowych, mięśni szkieletowych i mięśnia sercowego.

Aminotransferaza alaninowa (ALT)

Aminotransferaza alaninowa (ALAT lub ALT) jest enzymem, który także odgrywa kluczową rolę w metabolizmie aminokwasów, w szczególności w przekształcaniu alaniny. Reakcja katalizowana przez ALT polega na przeniesieniu grupy aminowej z alaniny na alfa-ketoglutaran, co prowadzi do powstania dwóch ważnych związków: glutaminianu i pirogronianu.

Glutaminian jest ważnym aminokwasem w metabolizmie azotu. Jego rolę omówiliśmy już w kontekście AST, która podobnie jak ALT jest ściśle związana z syntezą tego ważnego związku.

Pirogronian, drugi ważny produkt przemiany alaniny przez ALT, jest kluczowym metabolitem w procesach energetycznych komórki. Wchodząc w szczegóły reakcji biochemicznych, pirogronian jako ważny pośrednik w glikolizie może być dalej przekształcany do acetylo-CoA, który bierze udział w cyklu Krebsa i umożliwia produkcję ATP — podstawowej jednostki energetycznej wykorzystywanej przez komórki. Biorąc to wszystko pod uwagę, możemy stwierdzić, że aktywność ALT wpływa bezpośrednio na efektywność produkcji energii w komórkach, a także na metabolizm glukozy i aminokwasów.

W diagnostyce klinicznej specyfika ALT jako głównie wątrobowego enzymu sprawia, że jest on wyjątkowo czułym wskaźnikiem uszkodzeń komórek wątrobowych. Podwyższone stężenie ALT w próbce krwi jest często jednym z pierwszych sygnałów, który może świadczyć o problemach z wątrobą, np. ostrym zapaleniu wątroby, uszkodzeniu polekowym czy marskości wątroby. W związku z tym pomiar ALT stanowi standardowy element badań laboratoryjnych służących ocenie stanu narządu i diagnozie chorób wątrobowych.

Podwyższone stężenie ALT w próbce krwi jest często jednym z pierwszych sygnałów, który może świadczyć o problemach z wątrobą, np. ostrym zapaleniu wątroby, uszkodzeniu polekowym czy marskości wątroby.

Kiedy zrobić próby wątrobowe? Wskazania

Badanie poziomu transaminaz wątrobowych jest kluczowym elementem diagnostyki różnych stanów patologicznych, zwłaszcza tych związanych z chorobami wątroby. Wykonanie badania polega na pobraniu próbki krwi od pacjenta.

Wskazania do przeprowadzenia badania transaminaz obejmują diagnozę i monitorowanie chorób wątroby, w tym:

  • zapalenia wątroby na tle wirusowym (głównie zapalenia wątroby typu B i C)
  • ostrego uszkodzenia miąższu wątroby,
  • marskości wątroby,
  • uszkodzenia wątroby spowodowanego działaniem toksyn (np. alkohol, paracetamol).

Lekarz może zlecić badanie również w przypadku podejrzenia uszkodzeń mięśniowych, w tym zawału serca, ze względu na specyficzne profile aktywności ASPAT i ALAT w różnych tkankach.

Ponadto pomiar transaminaz może zostać zlecone w ramach badań profilaktycznych, szczególnie dla osób z nadmierną masą ciała, stłuszczeniową chorobą wątroby lub narażonych na działanie substancji toksycznych.

Jak przygotować się do badań AST i ALT?

Odpowiednie przygotowanie się do badania transaminaz jest podstawą do tego, aby uzyskać wiarygodne wyniki. Zaleca się, aby pacjent na badanie zgłosił się na czczo, co oznacza ograniczenie jedzenia i picia (poza wodą) przez co najmniej 8–12 godzin od ostatniego posiłku. Takie podejście ma na celu uniknięcie wpływu składników pokarmowych na stężenie enzymów wątrobowych.

Ponadto ważne jest, aby pacjent unikał żucia gumy i palenia papierosów przed badaniem, ponieważ te czynności mogą wpływać na wynik badania. Zaleca się również, aby pacjenci unikali intensywnego wysiłku fizycznego oraz spożywania słodkich napojów, soków, napojów alkoholowych i napojów energetycznych na co najmniej 24 godziny przed badaniem.

Osoby przyjmujące leki, które potencjalnie mogą wpływać na poziom enzymów wątrobowych, powinny skonsultować kwestię dawkowania z lekarzem zlecającym badanie. Niektóre substancje, w tym leki bez recepty i suplementy diety, mogą zwiększać aktywność aminotransferaz, co może prowadzić do przekroczenia granic normy. W takich przypadkach lekarz może zalecić tymczasowe przerwanie przyjmowania określonych substancji przed wykonaniem badania.

Przygotowanie do badania transaminaz jest prostym, ale ważnym procesem, który ma na celu zapewnić dokładności i interpretacji wyników. Prawidłowe przygotowanie pozwala na ocenę rzeczywistego stężenia enzymów wątrobowych, co jest niezbędne do diagnostyki stanów patologicznych.

e-recepta

Jakie dodatkowe badania mogą okazać się konieczne?

W procesie diagnostycznym różnych stanów patologicznych związanych z wątrobą, oprócz pomiaru aktywności aminotransferaz asparaginianowej (ASPAT) i aminotransferazy alaninowej (ALAT), konieczne może okazać się wykonanie dodatkowych badań z surowicy krwi. Pomiar dodatkowych parametrów może dostarczyć bardziej szczegółowych informacji na temat funkcji wątroby lub obecności stanu zapalnego w organizmie.

Czym jest fosfataza zasadowa (ALP)?

Fosfataza zasadowa (ALP) jest enzymem, który występuje w wątrobie, kościach, nerkach oraz w przewodzie pokarmowym. Podwyższone stężenie ALP w surowicy krwi może wskazywać na choroby związane z wątrobą lub kośćmi. W kontekście wątroby, zwiększona aktywność ALP jest często obserwowana w przypadkach cholestazy, czyli zastojów żółci, zarówno wewnątrz-, jak i zewnątrzwątrobowych. Pomiar ALP pomaga rozróżnić choroby wątroby związane z uszkodzeniem komórek wątrobowych od tych, które powodują zaburzenia w przepływie żółci.

Czym jest gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP)?

Gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP) jest kolejnym enzymem, który odgrywa kluczową rolę w metabolizmie glutationu i transferze aminokwasów przez błony komórkowe. Podobnie jak ALP, GGTP jest szczególnie wrażliwym wskaźnikiem obecności cholestazy zewnątrzwątrobowej lub uszkodzenia komórek wątrobowych. Ponadto wysokie stężenie GGTP może być również związane z działaniem toksyn na wątrobę, w tym z nadużywaniem alkoholu. Badanie poziomu GGTP jest często wykorzystywane w diagnostyce różnicowej chorób wątroby, ocenie stanu zapalnego oraz monitorowaniu odpowiedzi na leczenie.

Wyniki prób wątrobowych – jakie są normy AST i ALT?

Prawidłowe zakresy dla AST oscylują w granicach od 10 do 40 jednostek na litr (U/L), a dla ALT od 7 do 56 U/L. Warto jednak pamiętać, że te normy mogą ulec zmianie w zależności od metody pomiarowej używanej przez laboratorium, a także czynników indywidualnych, takich jak płeć czy wiek pacjenta.

Oznaczenie poziomów AST lub ALT, które znacząco przewyższają ustaloną normę (nawet 100 razy), wskazują na silne uszkodzenie komórek wątroby. Takie sytuacje wymagają niezwłocznej konsultacji medycznej i prowadzenia dalszych badań, w celu ustalenia przyczyny tak wysokich wartości.

Czym jest wskaźnik de Ritisa?

Wskaźnik de Ritisa to stosunek aktywności obu enzymów wątrobowych: ASPAT do ALAT. Jest to narzędzie często wykorzystywane w diagnostyce medycznej, szczególnie w ocenie zdrowia wątroby, ponieważ różne stany patologiczne tego narządu mogą wpływać na aktywność enzymów wątrobowych w charakterystyczny sposób.

Normalny stosunek aktywności aminotransferazy asparaginianowej do aminotransferazy alaninowej wynosi zazwyczaj od 0,8 do 1, jednak wartości te mogą różnić się w zależności od laboratorium. Wartość wskaźnika de Ritisa powyżej 1 jest często obserwowana w przypadku uszkodzenia miąższu wątroby (np. marskości wątroby czy uszkodzenia wątroby spowodowanego działaniem toksyn). Z kolei wskaźnik poniżej 1 może wskazywać na choroby wątroby o charakterze łagodniejszym (np. zapalenie wątroby na tle wirusowym).

Wartość wskaźnika de Ritisa znacznie przekraczająca normę może wskazywać na uszkodzenie komórek wątrobowych lub inne poważne schorzenia (np. zawał mięśnia sercowego), gdzie aktywność ASPAT (obecnego także w mięśniach) wzrasta w znacznie większym stopniu niż ALAT.

Interpretacja wyników wskaźnika de Ritisa musi być przeprowadzana w kontekście innych badań diagnostycznych oraz klinicznego obrazu pacjenta, ponieważ sam wskaźnik nie może być używany do postawienia jednoznacznej diagnozy. Jest to jeden z elementów oceny enzymów wątrobowych, który w połączeniu z dokładnym wywiadem medycznym, badaniem fizykalnym oraz innymi testami laboratoryjnymi może przyczynić się do dokładniejszego zrozumienia przyczyny uszkodzenia wątroby lub innych tkanek.

O czym świadczą podwyższone próby wątrobowe?

Podwyższone próby wątrobowe są istotnym sygnałem, który może wskazywać na różnorodne nieprawidłowości lub stany patologiczne wątroby. Wartości te, monitorowane poprzez stężenie AST i ALT, dostarczają cennych informacji diagnostycznych, szczególnie w kontekście różnicowania przyczyn zaburzeń wątrobowych. Interpretacja wyników prób wątrobowych wymaga kompleksowego podejścia, uwzględniającego nie tylko sam poziom enzymów wątrobowych, ale także inne czynniki kliniczne i laboratoryjne.

Podwyższone stężenie AST i ALT przy niskim stosunku ASPAT do ALAT (zazwyczaj mniejszym niż 1):

  • Może sugerować niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby lub wirusowe zapalenie wątroby.
  • Wartości te mogą być również podwyższone w wyniku przyjmowania niektórych leków lub narażenia na toksyny wpływające na wątrobę.

Wysoki stosunek ASAT do ALAT (powyżej 1), szczególnie gdy ASAT jest znacznie wyższe niż ALAT:

  • Często wiąże się z uszkodzeniem wątroby wywołanym alkoholem.
  • Może również wskazywać na marskość wątroby lub uszkodzenie mięśni.

Podwyższenie ALP (fosfatazy alkalicznej) i bilirubiny przy normalnych lub umiarkowanie podwyższonych AST i ALT:

  • Występuje w cholestazie zewnątrzwątrobowej lub wewnątrzwątrobowej, co sugeruje zaburzenia przepływu żółci, np. przez kamienie żółciowe lub nowotwory.

Izolowane podwyższenie GGT (gamma-glutamylotransferazy) przy normalnych pozostałych próbach wątrobowych:

  • Może wskazywać na spożycie alkoholu lub użycie leków indukujących enzymy wątrobowe, nawet bez istotnego uszkodzenia wątroby.

Określenie wartości tych enzymów, w kontekście pełnego obrazu klinicznego pacjenta, jest niezbędne dla dokładnej diagnozy i odpowiedniego planowania leczenia.

Konsultacja merytoryczna: lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED


Informacja:
Artykuły opublikowane na stronie POLMED Zdrowie, nie pełnią funkcji konsultacji medycznej ani nie wyrażają opinii specjalistów i lekarzy. Prezentowane treści stanowią ogólne wskazówki i nie mogą być traktowane jako wyznacznik przy podejmowaniu decyzji dotyczących modyfikacji diety lub terapii, nawyków lub określaniu zmiany dawkowania leków oraz innych substancji leczniczych. Przed podjęciem działań, które mogą wpłynąć na Twoje życie, zdrowie lub samopoczucie, skonsultuj się z lekarzem lub specjalistą.
Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne konsekwencje, wynikające z wykorzystania porad i informacji zawartych na stronie, bez wcześniejszej konsultacji z profesjonalistą.


Dodano: 15/07/2024
Autor
POLMED Zdrowie
POLMED Zdrowie
Najpopularniejsze artykuły w kategorii Badania
19/12/2022
Badania, Choroby, Dieta
Wrzody żołądka i dwunastnicy – objawy, diagnostyka, leczenie

Wrzody żołądka i dwunastnicy to najczęstszą choroba przewodu pokarmowego. Wrzody są to ubytki w błonie śluzowej, zazwyczaj spowodowane błędami żywieniowymi, paleniem tytoniu, narażeniem na stres, zakażeniem Helicobacter pylori, przyjmowaniem niesteroidowych lub sterydowych leków przeciwzapalnych.
Według szacunków lekarzy, wrzody żołądka czy też dwunastnicy dotyczą 5-10 proc. populacji. 


17/02/2022
Badania, Choroby
Reumatoidalne zapalenie stawów – jak rozpoznać wczesne objawy choroby? Leczenie RZS

Reumatoidalne zapalenie stawów to przewlekła postępująca choroba tkanki łącznej o podłożu autoimmunologicznym. Jej objawy nie są charakterystyczne, dlatego postawienie diagnozy bywa utrudnione. Trzeba jednak zrobić wszystko, żeby potwierdzić lub wykluczyć chorobę. Dlaczego to takie ważne? Ponieważ nieleczone RZS prowadzi do poważnych problemów nie tylko ze stawami, lecz także z innymi narządami.


kortyzol
29/06/2023
Badania
Kortyzol, czyli „hormon stresu”- jakie pełni funkcje? Jak obniżyć kortyzol?

O kortyzolu mówi się, że jest „hormonem stresu” i to właśnie z takim określeniem jest często kojarzony. Jednak biorąc pod uwagę, jak wiele ważnych funkcji spełnia, warto dowiedzieć się więcej na jego temat. Gdzie i jak powstaje, za co odpowiada i do czego prowadzi jego niedobór lub nadmiar w organizmie? Odpowiadamy na wszystkie ważne pytania, dotyczące tego hormonu.  


Zapoznaj się z nasza ofertą:
Nowość! Kup online!
Pakiet badań
Zdrowe Włosy
Twoje włosy są w złej kondycji? Wypadają i łamią się? Może być to objawem poważnych chorób i zaburzeń hormonalnych. Znajdź przyczynę! Kup nasz pakiet badań laboratoryjnych dla kobiet i mężczyzn.

od 229 zł
Nowość! Kup online!
Badanie
Test na krztusiec
Zauważyłeś u siebie objawy krztuśca? Nie zwlekaj - wykonaj szybki test PCR w kierunku choroby w POLMED. Bez umawiania!

199 zł
Nowość! Kup online!
Pakiet badań
Witaminy i minerały
Zbadaj poziom ważnych składników odżywczych w organizmie - umów pakiet badań w kierunku niedoborów witamin i minerałów w POLMED.

od 229 zł
Więcej usług
Potrzebujesz pomocy?
Skontaktuj się z naszymi konsultantami.
Zapytaj o ofertę
Newsletter
Kup wizytę
Portal Pacjenta Portal Pracodawcy Platforma Medycyny Pracy Panel Agentów Ubezpieczeniowych Partner medyczny
Mam konto
Zaloguj się
Nie mam konta
Zarejestruj się