Infolinia 24/7: 58 775 95 99 / 801 033 200
Małpia ospa (zakażenie wirusem Mpox), występuje przede wszystkim na obszarze Afryki. Jednak w ostatnich latach niepokój może wzbudzać rosnąca liczba przypadków potwierdzonych także poza afrykańskim kontynentem. Z artykułu dowiesz się, jak objawia się małpia ospa, jakie są główne drogi zakażenia oraz na czym polega leczenie. Przyjrzymy się również dostępności szczepionek przeciwko Mpox oraz stanowisku WHO w sprawie potencjalnej epidemii.
Z tego artykułu dowiesz się:
Małpia ospa to zakaźna choroba odzwierzęca wywoływana przez wirusa z rodzaju Orthopoxvirus. Wirus ten został po raz pierwszy wykryty u małp, stąd też jego nazwa to Mpox (a dawniej Monkeypox).
Małpia ospa występuje przede wszystkim w środkowej i zachodniej Afryce. W 1970 roku w Demokratycznej Republice Konga potwierdzono pierwszy przypadek zakażenia wirusem Mpox u człowieka.
Mpox to dwuniciowy wirus DNA, który należy do rodzaju Orthopoxvirus i rodziny Poxviridae. Występuje on naturalnie u różnych gatunków gryzoni oraz małp, zamieszkujących tereny Afryki. Wirusa Mpox mogą przenosić między innymi dziko żyjące:
Wyróżniamy dwa typy wirusa Mpox. Wariant klad I, dawniej nazywany kladem środkowoafrykańskim, może prowadzić do cięższego przebiegu choroby. Wariant klad II, dawniej nazywany kladem zachodnioafrykańskim, wiąże się z łagodniejszym przebiegiem choroby i niższą śmiertelnością.
Do niedawna małpia ospa była chorobą odzwierzęcą, endemiczną dla środkowej i zachodniej Afryki, niewystępującą w innych miejscach na świecie. Pierwsza epidemia małpiej ospy poza Afryką miała miejsce w 2003 roku, objęła ona Stany Zjednoczone. Kolejny wybuch epidemii miał o wiele większy zasięg — zakażenie wirusem Mpox dotarło bowiem w 2022 roku także do Europy.
W Polsce pierwszy przypadek zachorowania na małpią ospę potwierdzono w czerwcu 2022 roku. Zgodnie z danymi Państwowego Zakładu Higieny, do 15 sierpnia 2022 roku w Polsce stwierdzono łącznie 105 przypadków tej choroby. Tymczasem Zakład Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – PIB podaje, że w okresie od 1 stycznia do 15 września 2022 r. liczba zachorowań na małpią ospę w Polsce wyniosła 173.
Zgodnie z nowszym raportem Zakładu Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – PIB w 2022 roku potwierdzono w Polsce 213 przypadki małpiej ospy, natomiast w kolejnym roku jedynie 3. Jeśli chodzi o okres od 1 stycznia do 15 sierpnia 2024 roku, w Polsce zostało potwierdzonych 6 przypadków zakażenia wirusem Mpox.
Do zakażenia wirusem ospy małpiej może dojść poprzez:
Możliwa jest transmisja zakażenia wirusem Mpox z człowieka na człowieka poprzez kontakt z:
Kontakt seksualny z osobą chorą zakażoną wirusem Mpox także może się przyczynić do rozprzestrzenienia choroby. W sporadycznych przypadkach, przy długotrwałym i bliskim kontakcie twarzą w twarz z chorym, małpia ospa może być przenoszona drogą kropelkową. Prawdopodobieństwo przeniesienia wirusa Mpox jest niskie, jednak Centers for Disease Control and Prevention (CDC) zaleca, aby osoby chorujące na małpią ospę nosiły w obecności innych ochronne maseczki.
Pierwsze objawy małpiej ospy są obserwowane po 5-21 dniach od zakażenia wirusem Mpox. Obejmują one, podobnie jak przy ospie wietrznej czy ospie prawdziwej, następujące symptomy:
Charakterystyczny objaw zakażenia wirusem Mpox, czyli wysypka, pojawia się zwykle w ciągu 3 dni od momentu wystąpienia gorączki i utrzymuje się od 2 do 4 tygodni. Początkowo zmiany skórne mają postać plamek i dotyczą twarzy. Następnie wykwity przechodzą one w grudki, pęcherzyki, krosty i strupy, a także rozprzestrzeniają się na inne części ciała, np. dłonie, stopy, klatkę piersiową lub okolice genitaliów i odbytu.
Małpią ospę należy podejrzewać u osób, u których wystąpiły jednocześnie objawy choroby — symptomy grypopodobne oraz zmiany skórne (plamy, grudki, pęcherzyki, krosty lub strupy), a wywiad z pacjentem potwierdza, że doszło do kontaktu:
Zakażenie wirusem ospy małpiej należy podejrzewać także wtedy, gdy pacjent z objawami w ciągu ostatnich 21 dni podróżował do krajów Afryki Zachodniej i Środkowej lub innych państw, w których potwierdzono przypadki małpiej ospy.
Małpia ospa jest rozpoznawana po wykryciu wirusa w materiale pobranym od pacjenta. Aby potwierdzić rozpoznanie, konieczne jest pobranie próbki ze zmian skórnych i wykonanie badania na obecność DNA wirusa Mpox. Alternatywnie można wykonać testy laboratoryjne, takie jak np. analiza surowicy pod kątem przeciwciał IgM skierowanych przeciwko wirusom rodzaju Orthopoxvirus z rodziny Poxviridae.
Zakażenie wariantem klad II małpiej ospy ma zwykle łagodny przebieg i u większości chorych ustępuje w ciągu kilku tygodni. W przypadku potwierdzenia małpiej ospy stosuje się leczenie objawowe, postępowanie skupia się również na zapobieganiu powikłaniom tej choroby. Leczenie polega na:
W niektórych sytuacjach (np. u osób z niedoborami odporności, małych dzieci, osób starszych lub kobiet w ciąży), może zostać rozważona terapia lekiem przeciwwirusowym — tekowirymatem. W cięższych przypadkach może być także konieczność leczenia małpiej ospy w warunkach szpitalnych.
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 4 sierpnia 2022 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie chorób zakaźnych powodujących powstanie obowiązku hospitalizacji, osoby, u których podejrzewa się zakażenie wirusem małpiej ospy oraz pacjenci niehospitalizowani, u których potwierdzono zakażenie, muszą się poddać obowiązkowej izolacji w warunkach domowych. W sytuacji wystąpienia objawów małpiej ospy izolacja domowa powinna trwać przynajmniej 21 dni, natomiast w przypadkach bezobjawowych – 14 dni. O zakończeniu izolacji domowej lub jej przedłużeniu do 30 dni decyduje lekarz.
W trakcie izolacji domowej z powodu małpiej ospy należy ograniczyć bliski kontakt z innymi domownikami, między innymi poprzez spanie i jedzenie w oddzielnym pomieszczeniu oraz zachowanie przynajmniej 1-metrowej odległości od innych osób. Wskazane jest również korzystanie z oddzielnej łazienki oraz stosowanie środków ochrony osobistej, takich jak np. maska FFP2 lub FFP3.
Ryzyko zachorowania na małpią ospę można obniżyć poprzez:
Przed planowaną podróżą należy sprawdzić ryzyko związane z przebywaniem w danym kraju. Ważne informacje udostępnia Ministerstwo Spraw Zagranicznych, cenne porady dotyczące zdrowia w podróży do miejsc docelowych na całym świecie można znaleźć także w serwisie Travel Health Pro. Wszelkich niezbędnych informacji związanych z ochroną zdrowia w czasie wyjazdu udzieli również lekarz medycyny podróży.
Małpia ospa u dzieci powinna być różnicowana z wirusowym schorzeniem zakaźnym o ostrym przebiegu, ospą prawdziwą (dawniej czarną ospą). Diagnostyka różnicowa małpiej ospy u dzieci obejmuje również choroby alergiczne oraz inne schorzenia zakaźne, w których przebiegu obserwuje się zmiany skórne (choroba dłoni, stóp i jamy ustnej, półpasiec, ospa wietrzna).
Dzieci, młodzi dorośli, kobiety ciężarne, a także osoby z obniżoną odpornością są bardziej narażone na ciężki przebieg zakażenia wirusem Mpox. Z tego powodu chorzy poddani izolacji domowej z powodu małpiej ospy powinni unikać kontaktu z wymienionymi grupami osób.
Jak dotąd nie opracowano szczepionki przeciwko małpiej ospie. Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) zaleca, aby w ramach profilaktyki przed- i poekspozycyjnej stosować szczepienie przeciwko ospie prawdziwej, jednak tylko u niektórych grup, takich jak:
Obecnie w USA zatwierdzono dwie szczepionki przeciwko ospie prawdziwej, które mogą zapewnić ochronę przed ciężkim przebiegiem małpiej ospy: JYNNEOS (żywa atenuowana, niereplikująca szczepionka, podawana w dwóch dawkach) oraz ACAM2000 (żywa atenuowana, replikująca szczepionka, podawana w pojedynczej dawce). W Polsce dla osób narażonych dostępna jest szczepionka przeciw ospie małpiej JYNNEOS.
Pierwsza epidemia małpiej ospy poza Afryką miała miejsce w 2003 roku, w Stanach Zjednoczonych. W 2022 roku zarejestrowano rosnącą liczbę przypadków potwierdzonego zakażenia wirusem Mpox w wielu krajach europejskich oraz amerykańskich (w tym między innymi w Stanach Zjednoczonych, Brazylii, Hiszpanii, Francji, Kolumbii, Meksyku, Wielkiej Brytanii, Peru oraz Niemczech).
W sierpniu 2024 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) oświadczyła, że wirus małpiej ospy może stanowić zagrożenie zdrowia publicznego o zasięgu międzynarodowym. Według danych epidemiologicznych Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) Unia Europejska rzeczywiście będzie świadkiem większej liczby przypadków małpiej ospy, jednak prawdopodobieństwo trwałej transmisji w Europie jest bardzo niskie. Na dzień 31 sierpnia 2024 roku całkowita liczba potwierdzonych przypadków małpiej ospy w Europie wynosiła 27 965.
Konsultacja merytoryczna: lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED
Informacja:
Artykuły opublikowane na stronie POLMED Zdrowie, nie pełnią funkcji konsultacji medycznej ani nie wyrażają opinii specjalistów i lekarzy. Prezentowane treści stanowią ogólne wskazówki i nie mogą być traktowane jako wyznacznik przy podejmowaniu decyzji dotyczących modyfikacji diety lub terapii, nawyków lub określaniu zmiany dawkowania leków oraz innych substancji leczniczych. Przed podjęciem działań, które mogą wpłynąć na Twoje życie, zdrowie lub samopoczucie, skonsultuj się z lekarzem lub specjalistą.
Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne konsekwencje, wynikające z wykorzystania porad i informacji zawartych na stronie, bez wcześniejszej konsultacji z profesjonalistą.
Stan zapalny wyrostka robaczkowego to jedno z najczęstszych wyzwań, z jakimi mierzą się chirurdzy. Ten niewielki narząd może być przyczyną ogromnych problemów, dlatego operacja usunięcia wyrostka robaczkowego okazuje się konieczna u znacznej części pacjentów. Jakie są przyczyny i objawy tej choroby? Jak wygląda leczenie?
Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?
Krztusiec to ostra, bakteryjna choroba zakaźna układu oddechowego, która charakteryzuje się między innymi napadami silnego kaszlu. Choć chorobie można zapobiegać dzięki szczepieniom, w ostatnich latach dochodzi do wyraźnego wzrostu zachorowalności, zwłaszcza wśród osób dorosłych. Wyjaśniamy. jak można zarazić się krztuścem i kto powinien poddać się szczepieniom ochronnym.
Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?
