Infolinia 24/7: 58 775 95 99 / 801 033 200
Placówki medyczne
W przeszłości wszawica była powszechną chorobą, występującą niezależnie od klasy społecznej. Wszy mieli żebracy, szlachcice i cesarze. Aby im zapobiec, stosowano wonne olejki i wcierki alkoholowe – zazwyczaj okazywały się one bezskuteczne. Dzisiaj wszawica jest chorobą, która rzadko występuje w krajach wysokorozwiniętych. Narażone są na nią między innymi osoby, które mają dziecko w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym, a także same dzieci – pasożyty chętnie rozprzestrzeniają się w dużych grupach. Jak rozpoznać wszy i jak poradzić sobie z wszawicą u dziecka?
Istnieje aż 500 gatunków wszy, jednak jedynie dwa z nich atakują człowieka – wesz ludzka (Pediculus humanus – dzieli się na dwa ekotypy: wesz odzieżową i wesz głowową) oraz wesz łonowa (Phthirius pubis). Pozostałe pasożytują na innych ssakach. Co istotne, nie należy obawiać się zarażenia od domowego pupila – wszy wykazują bowiem bardzo wysoką specjalizację i często zasiedlają jeden konkretny gatunek żywiciela.
Wszy można łatwo pomylić z wszołami, które są pasożytami ptaków i niektórych ssaków, zwłaszcza gryzoni i torbaczy. Wszoły nie powodują chorób u ludzi, stanowią jednak zmorę hodowców drobiu.
Wesz ludzka dzieli się na dwa ekotypy – wesz głowową (Pediculus humanus humanus) oraz wesz odzieżową (Pediculus humanus corporis). Wesz łonowa (Pthirus pubis) należy do osobnego gatunku.
Wszy spędzają cały swój cykl życiowy przyczepione do ciała żywiciela. Wyjątkiem jest wesz odzieżowa, która składa jaja w fałdach ubrań lub pościeli.
Cykl życiowy tego owada zaczyna się w momencie, gdy samica składa jaja (zazwyczaj w liczbie około ośmiu na dzień). Są umiejscowione u podstawy włosa (z wyjątkiem wszy odzieżowej), mają kształt podłużny oraz długość ok. 0,8 mm.
Aby prawidłowo się rozwijać, pasożyty potrzebują ciepła, dlatego w klimatach tropikalnych można zaobserwować jaja złożone daleko od skalpu – nawet do 15 cm długości włosa.
Widziane gołym okiem jaja wszy, przypominają występujące mnogo brązowe lub jasne drobinki, przylegające do nasady włosów. Jaja koloru brązowego zawierają rozwijającego się osobnika, białe są natomiast pustymi pozostałościami po wykluciu.
Kolejnym stadium wzrostu wszy jest larwa. Pasożyty te przechodzą przeobrażenie niezupełne, w którym młodociana forma przypomina postać dorosłą, różniąc się przede wszystkim rozmiarem. W tej postaci wesz zaczyna żerować, żywiąc się od tej pory wyłącznie krwią człowieka.
Larwa potrzebuje od 13 do 15 dni, aby osiągnąć postać dorosłą. W tym czasie przechodzi wylinkę trzy razy, cały czas zwiększając swoje rozmiary. Wszy są rozdzielnopłciowe, odwłok samicy jest nieco bardziej obły niż w przypadku samca.
Dorosły osobnik wszy ludzkiej mierzy 2,5-3 mm (samice są większe od samców), z kolei wszy łonowej – do 1,5 mm. Ich ciało jest wyraźnie spłaszczone, częściowo transparentne (pomijając odwłok, który przyjmuje barwy od jasnego do ciemnego brązu). Wszy łonowe są zazwyczaj jaśniejsze i bardziej obłe.
Wszystkie wszy mają wyraźnie wyodrębnioną głowę z czułkami, tułów, trzy pary odnóży oraz odwłok, zajmujący trzy czwarte długości ciała. Po osiągnięciu dorosłości, wszy żyją do 4 tygodni. W zależności od gatunku, samica może złożyć w ciągu swojego życia, od 50 do nawet 300 jaj.
Wszawica przenosi się przede wszystkim poprzez bezpośredni kontakt z osobą zarażoną. Z tego powodu, dzieci, które nie stronią od wspólnych zabaw z rówieśnikami, przenoszą wszawicę częściej niż dorośli. Przedszkola oraz szkoły podstawowe są częstymi ogniskami tej choroby, podobnie jak obozy czy kolonie. Innym sposobem na zarażenie się wszami jest korzystanie z przedmiotów osobistych nosiciela wszawicy (zwłaszcza ubrań, ręczników, grzebieni czy szczotek).
Wesz łonowa przenosi się natomiast głównie poprzez kontakty seksualne, może też zasiedlić skórę człowieka, który śpi w jednym łóżku z osobą zarażoną. Z wszą odzieżową można spotkać się, dotykając zainfekowanej pościeli, ubrań lub miękkich mebli, np. fotela.
Wszy przeżywają najwyżej dwa dni bez żywiciela, jednak przez ten czas mogą przetrwać na praktycznie każdej powierzchni (szczególnie preferują jednak wszelkiego rodzaju zakamarki i włókna do których mogą się przyczepić). Warto pamiętać o tym, że wszy nie potrafią latać ani skakać. Poruszają się pełzając, dlatego też na zarażenie się wszawicą najbardziej narażone są osoby, które miały kontakt z włosami chorego lub przedmiotami, służącymi do higieny osobistej.
Wszawicę dzielimy w zależności od miejsca żerowania pasożytów. Zgodnie z tym kryterium, wyróżniamy następujące rodzaje wszawicy:
Jest to najpowszechniejszy rodzaj wszawicy, wywoływany przez wesz głowową. Pasożyty te atakują skórę skalpu, niekiedy także kark i ramiona, powodując swędzenie. Często na głowie osoby chorej powstają niewielkie rany, spowodowane drapaniem swędzących miejsc. Z uwagi na niewielkie rozmiary wszy i rzadkość powikłań, choroba jest często diagnozowana dopiero po kilku tygodniach, gdy owady dostatecznie się namnożą. Przy wyczesywaniu włosów bardzo gęstym grzebieniem można zauważyć jaja, nimfy oraz dorosłe wszy.
Wszawica ta wywołana przez wesz odzieżową, bywa uznawana za najbardziej uciążliwą, jednak dość rzadką przypadłość. Owady kryją się w fałdach odzieży lub pościeli, kąsają całe ciało. W skrajnych przypadkach na jednym człowieku może żerować nawet tysiąc pasożytów. Wszy odzieżowe giną w temperaturze wyższej niż 50 stopni Celsjusza. Najlepszym sposobem profilaktyki jest więc w tym przypadku regularne pranie ubrań.
Wesz łonowa występuje przede wszystkim na włosach łonowych, może jednak osiedlić się także pod pachami, na brwiach, rzęsach, brodzie, a w niektórych przypadkach także na włosach, pokrywających ciało. Najczęściej przenosi się przez kontakty seksualne – użycie prezerwatywy nie zapobiega zarażeniu. Wszawica tego typu może doprowadzić do zgrubienia skóry, infekcji bakteryjnych oraz powstania plam błękitnych na zajętym obszarze ciała.
Najczęściej występujące w Polsce wszy – wszy głowowe nie przenoszą żadnych chorób w klimacie umiarkowanym. Zaobserwowano jednak, że sporadycznie stają się wektorami niektórych schorzeń na terenie Afryki Równikowej.
Wesz odzieżowa jest uznawana za najbardziej niebezpieczną. Może przenosić takie choroby jak:
Historycznie choroby te były przenoszone głównie na ludzi, którzy nie mogli pozwolić sobie na noszenie czystych ubrań czy odpowiednią higienę ciała. Często dotykały mieszkańców dzielnic biedoty. Epidemie tyfusu były powszechne w obozach zagłady, z kolei gorączka okopowa wzięła swoją nazwę od epidemii dotykającej żołnierzy w czasie pierwszej wojny światowej.
Wesz łonowa nie przenosi bakterii ani wirusów, może jednak powodować infekcje spowodowane bakteriami skórnymi.
U dzieci niemal we wszystkich przypadkach występuje wszawica, wywoływana przez wesz głowową. Wszawica łonowa, umiejscowiona na brwiach lub rzęsach dziecka jest na tyle rzadka, że może wskazywać na wykorzystanie seksualne. Wszy odzieżowe występują natomiast w Polsce stosunkowo rzadko.
Jeśli jedna osoba choruje na wszawicę, można założyć, że wszyscy członkowie rodziny powinni przejść leczenie (nawet, jeśli nie wykazują objawów). Warto zachować również szczególną ostrożność, jeśli w przedszkolu lub szkole, do której chodzi dziecko, wystąpiły przypadki wszawicy.
Dawniej ze wszawicą u dzieci radzono sobie poprzez całkowite ogolenie głowy. Na szczęście, w dzisiejszych czasach, dostępność leków bez recepty na wszy, skutecznie ogranicza zarówno rozwój choroby, jak i jej przenoszenie. Najpopularniejsze substancje lecznicze to:
Ważnym elementem leczenia jest odkażenie całego domu oraz zapobieganie wszawicy u pozostałych domowników. W tym celu należy:
Należy pamiętać również, że jeśli dziecko zaraziło się w przedszkolu/szkole, to może złapać wszawicę ponownie, dopóki będzie przebywało z kolegami, którzy nie byli leczeni.
Jak w przypadku wielu chorób pasożytniczych, także wszawica otoczona jest wieloma mitami. Najpowszechniejsze z nich to:
Dobrym rozwiązaniem jest w tym kontekście m.in. związywanie włosów dziecka (zwłaszcza przed zajęciami sportowymi czy zabawą z innymi dziećmi) utrudnia zagnieżdżenie się wszy, zmniejsza bowiem ryzyko bezpośredniego kontaktu włosów dzieci (w tym tych, które mają wszy). Równie dobrą metodą profilaktyki jest strzyżenie włosów krótko. Niezależnie od wieku, maluch powinien mieć własne przybory do higieny osobistej, w tym szczotki, grzebienie, gumki, spinki czy ręczniki. Warto wyjaśnić dziecku, że nie powinno pożyczać tych rzeczy nikomu i od nikogo.. Włosy dziecka powinno się kontrolować co najmniej raz na trzy dni, a także regularnie rozczesywać oraz myć według potrzeby, minimalnie raz w tygodniu.
Stosowanie środków odstraszających wszy jest zbędne, a badania wskazują, że takie preparaty nie dają zadowalających rezultatów. W przypadku wszawicy, szybka reakcja jest ważniejsza niż skomplikowana profilaktyka. Wszawica wykryta w momencie, gdy owady nie zdążą się jeszcze namnożyć, jest stosunkowo łatwa do wyleczenia.
Konsultacja merytoryczna lek. Ireneusz Markowski
Dyrektor Medyczny POLMED
Bibliografia:
Jelita – niepozorne narządy, które rozciągają się przez całą jamę brzuszną, często są niedoceniane, mimo że odgrywają kluczową rolę w funkcjonowaniu naszego organizmu.
Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?
Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?
Ciśnienie oczne, określane też jako ciśnienie wewnątrzgałkowe albo śródgałkowe, jest to ciśnienie wywierane przez płyn śródoczny na rogówkę i twardówkę.
