Pleśniawki – gdzie występują i jak się ich pozbyć?

Czym są i jak wyglądają pleśniawki?  

Pleśniawki jamy ustnej to biały nalot, który pokrywa błonę śluzową. Niektórzy uważają, że przypomina serek twarogowy albo ścięte mleko. Często się zdarza, że tego rodzaju zmiany zaczynają się zlewać i zajmować coraz większą powierzchnię błony śluzowej.  

Śluzówka, którą pokrywa ten specyficzny nalot, jest zmieniona zapalnie. W tym samym czasie zmiany mogą się pojawić także i na wewnętrznej stronie policzków i warg, a także na dziąsłach, podniebieniu twardym oraz miękkim, ale też na języku.

Najczęściej jest tak, że razem z nimi pojawiają się dolegliwości o charakterze bólowym. Ich nasilenie bywa różne. U niemowląt odnotowuje się wtedy mniejszy przyrost masy ciała oraz znacznie słabsze łaknienie.

Grzybica jamy ustnej to przykład choroby, która pojawia się w dwóch różnych postaciach klinicznych: przewlekłej oraz ostrej. W klasyfikacji kandydozy jamy ustnej wyodrębniono 2 główne grupy: kandydozę pierwotną i kandydozę wtórną. Przy tej pierwszej zmiany grzybicze obejmują jedynie jamę ustną (kandydoza rumieniowa, pseudobłoniasta, hiperplastyczna) oraz tkanki okołoustne. W kandydozie wtórnej zmiany grzybicze pojawiają się w jamie ustnej, na skórze oraz w różnych innych błonach śluzowych (zespoły śluzówkowo-skórne).  

Przy uwzględnieniu czasu trwania objawów kandydoza pierwotna bywa również dzielona na:  

• kandydozę ostrą rumieniową – dla niej typowe są obszary zanikania prawidłowej błony śluzowej,  
• kandydozę ostrą rzekomobłoniastą – pojawia się i u niemowląt (jako pleśniawki), i u osób dorosłych; wówczas najczęściej jest tak, że nie towarzyszą jej żadne charakterystyczne objawy,  
• kandydozę przewlekłą rzekomobłoniastą – typowe dla niej jest to, że towarzyszące jej objawy długo się utrzymują,  
• kandydozę przewlekłą hiperplastyczną – najczęściej zapadają na nią wieloletni palacze,  
• kandydozę przewlekłą rumieniowa – obejmuje zapalenie, a więc i pękanie kącików ust, protetyczne zapalenie jamy ustnej oraz tzw. romboidalne zapalenie języka; zazwyczaj jest tak, że pojawia się jako następstwo długotrwałej antybiotykoterapii.  

Przyczyny pleśniawek w jamie ustnej  

Przyczyna powstawania pleśniawek to zakażenie drożdżakami. Najczęściej za tego rodzaju infekcję odpowiada wspomniany już wcześniej grzyb – jego nazwa to Candida albicans. Ten patogen występuje u około 30-60% zdrowych ludzi, bowiem wchodzi on w skład flory fizjologicznej m.in. układu pokarmowego. Drożdżaki, które bytują w jamie ustnej, mają tam zapewnione bardzo sprzyjające warunki do szybkiego namnażania się. Wszystko przez to, że panuje tam wilgoć i że jest ciepło. Oprócz tego często pojawiają się tam również różnego rodzaju resztki po spożytych wcześniej posiłkach.  

Grzyby do jamy ustnej dziecka trafiają razem z wkładanymi do ust zainfekowanymi przedmiotami albo brudnymi rękami. Może zdarzyć się i tak, że są przenoszone z osób dorosłych. Właśnie z tego względu tak ważne jest to, żeby nie oblizywać dziecku smoczka, gdy spadnie on na podłogę. Warto również wiedzieć, że powstawaniu pleśniawek sprzyja nieprawidłowa higiena jamy ustnej. Niewłaściwe wyparzanie butelek i smoczków także może przyczynić się do powstawania pleśniawek.   

Warto również wiedzieć, że kolonizacja pochwy przez grzyby z rodzaju Candida, (one zaczynają się namnażać przy spadku odporności i z tego powodu pleśniawki są tak typowe dla przebiegu AIDS) która często dotyka ciężarnych, także może doprowadzić do zakażenia noworodków, a dochodzi do niego wówczas, gdy poród odbywa się siłami natury. Z kolei wcześniaki cechuje niedobór odporności, który wynika przede wszystkim z niedoboru immunoglobuliny G, której jednym z zadań jest ochrona organizmu przed zakażeniem drożdżakami.  

Jeśli dziecko jest karmione w sposób naturalny, to trzeba zwracać uwagę na wygląd brodawek i otoczek sutka. Wszystko przez to, że grzybicze zapalenie piersi może objąć także i te części kobiecego ciała. Wówczas nieodzowne jest leczenie i matki, i dziecka.  

Jeśli chodzi o pleśniawki u dorosłych, to warto zacząć od tego, że sprzyjają im (z uwagi na wspomnianą wcześniej obniżoną odporność) zaburzenia immunologiczne, choroby krwi (np. białaczka), długotrwały stres, choroby przewodu pokarmowego, schorzenia nerek oraz różnego rodzaju choroby, które obejmują błonę śluzową jamy ustnej (czyli np. leukoplakia, liszaj płaski) i niedobór składników mineralnych oraz witamin (żelaza, witaminy D).  

W taki sam sposób może zadziałać dieta, która będzie obfitowała w cukier, bo on stanowi doskonałą pożywkę dla różnego rodzaju grzybów. Na tym nie koniec, bo protezy zębowe, jeśli nie będą w prawidłowy sposób i odpowiednio często czyszczone, także mogą sprzyjać powstawaniu pleśniawek.  

Pleśniawki jamy ustnej – objawy  

U dzieci pleśniawki w jamie ustnej pojawiają się pod postacią niewielkich płytek  o kremowobiałym albo białym zabarwieniu. Charakterystyczne dla nich jest to, że są miękkie  i lekko „podniesione” ponad powierzchnię błony śluzowej. Razem z nimi pojawia się także stan zapalny. Dziecko, które ma pleśniawki, może być niespokojne i skłonne do płaczu. Oprócz tego nie chce nic jeść ani pić, bo te czynności są dla niego bolesne.  

Często się zdarza, że u noworodków, a także u niemowląt pleśniawki są mylone z resztkami mleka, które pozostają w dziecięcej buzi zaraz po skończonym posiłku. Rodzice mogą samodzielnie zweryfikować, z czym konkretnie mają do czynienia. Do tego celu powinien zostać użyty namoczony w soli fizjologicznej (0,9% NaCl) gazik). Jeśli uda im się usunąć ten występujący w jamie ustnej dziecka biały nalot, to będzie dowodziło tego, że mieli do czynienia z resztkami po niedawno spożytym przez dziecko posiłku. Jeśli się tak nie stanie, to będzie to dowodziło tego, że to coś poważniejszego i wymagającego medycznej konsultacji.  

Jak się diagnozuje pleśniawki jamy ustnej?  

Grzybicze zapalenie jamy ustnej jest rozpoznawane na podstawie obrazu klinicznego. Lekarz potrafi w ten sposób rozpoznać, czym jest charakterystyczny biały nalot, który pojawił się w jamie ustnej. Z tego względu najczęściej pobieranie próbek wymazu do badań laboratoryjnych nie jest wymagane. Zazwyczaj przeprowadza się je gdy są wątpliwości diagnostyczne lub jeśli zaordynowane leczenie nie przyniosło oczekiwanej poprawy.  

Leczenie pleśniawek  

Leczenie pleśniawek jest efektywne wówczas, gdy uda się wyeliminować czynniki, które odpowiadają za ich pojawienie się (ogólnoustrojowe albo miejscowe). Wówczas kluczową rolę odgrywa właściwa higiena jamy ustnej oraz np. uzupełnień protetycznych.  

Najczęściej jest tak, że dobre rezultaty przy leczeniu pleśniawek zapewnia leczenie miejscowe. Właściwości przeciwgrzybicze posiadają np. płukanki do jamy ustnej z chlorheksydyną. Oprócz tego podczas leczenia miejscowego przepisywane są również różnego rodzaju antybiotyki (np. amfoterycyna, nystatyna albo natamycyna).  

Częściej się zdarza, że drobnoustroje Candida zaczynają być oporne na leczenie. Stanowi to konsekwencję zbyt częstego stosowania leków przeciwgrzybiczych. Z tego względu w niektórych z przypadków, jeszcze zanim dojdzie do leczenia, są zlecane badania   
– mykogram jamy ustnej (w ten sposób łatwiej dobrać odpowiednią dla danego przypadku terapię).  

Jak zapobiegać pleśniawkom? 

Przy pleśniawkach prawidłowa higiena jamy ustnej to podstawa. Dbanie o jamę ustną trzeba rozpocząć już od pierwszych dni życia dziecka, a nie dopiero wtedy, gdy pojawią się u niego pierwsze zęby. Początkowo wystarczy, że się zacznie przemywać, po każdym z posiłków, jamę ustną gazikiem, który został zwilżony w przegotowanej, ciepłej wodzie.  Równie ważne jest to, aby każdemu dziecku regularnie wyparzać zabawki – zwłaszcza te, które wkłada sobie później do buzi (np. grzechotki, gryzaki).  

Butelki, kubki i smoczki także należy odpowiednio dezynfekować. Ponadto po każdej zabawie (zwłaszcza tej na podłodze) i po powrocie ze spaceru, trzeba myć dziecku ręce oraz buzię.  

Poza myciem dziecku dziąseł należy mu także podawać, po każdym z posiłków (do popicia) nieco wody albo herbaty (bez cukru). W ten sposób uda się bardziej efektywnie wypłukać  z jamy ustnej znajdujące się tam różnego rodzaju resztki pokarmowe.  

Osoby dorosłe muszą pamiętać o tym, że one także mogą przekazać dziecku szkodliwe dla niego grzyby oraz bakterie. Do odkażania i czyszczenia najlepiej używać gorącej wody. U osób dorosłych dbanie o higienę jamy ustnej powinno być tak samo ważne, jak to ma miejsce w przypadku dzieci. Aby zapobiegać powstawaniu pleśniawek, należy pamiętać o regularnym wymienianiu szczoteczek do zębów (trzeba to robić częściej niż raz na trzy miesiące). Równie ważne jest to, żeby sięgać po dostosowaną do stanu jamy ustnej pastę do zębów i by unikać zbyt gwałtownych ruchów podczas czyszczenia zębów.  

Jeśli ma się problem z często nawracającymi pleśniawkami, to należy ograniczyć ilość spożywanego cukru. Oprócz tego należy zacząć częściej sięgać po produkty nabiałowe (np. kefir, maślanka, jogurt naturalny), bo one działają w sposób ochronny na naturalną florę bakteryjną przewodu pokarmowego.