Antybiotykoterapia w ciąży

Stosowanie jakichkolwiek leków w okresie ciąży i laktacji budzi kontrowersje, szczególnie gdy dotyczy antybiotyków. Dobór leku w tym czasie powinien opierać się na wynikach badań klinicznych, rekomendacjach oraz klasyfikacji przyjętej przez Food and Drug Administration FDA. Niektóre antybiotyki i chemioterapeutyki podawane w czasie ciąży, zwłaszcza w jej pierwszym trymestrze, mogą działać teratogennie na płód, a stosowane w okresie połogu przedostając się z mlekiem matki, mogą obciążać organizm noworodka. Zawsze decyzja o wdrożeniu leczenia antybiotykami powinna być dokładnie przeanalizowana pod kątem wskazań medycznych, korzyści terapeutycznych i możliwego toksycznego działania na dziecko.

Współczesna medycyna dysponuje wieloma antybiotykami, w tym preparatami o udokumentowanym braku szkodliwości dla ciąży. Uważa się, że penicyliny, cefalosporyny i niektóre makrolidy mogą być bezpiecznie stosowane w ciąży. Istotne jest, aby lek przeciwbakteryjny został dobrany celowanie, na podstawie antybiogramu, który określa wrażliwość obecnych drobnoustrojów na antybiotyki.

Antybiotyk na początku ciąży – w pierwszym trymestrze, można podawać jeśli nie ma on udokumentowanych szkodliwych właściwości oddziałujących na płód. Istnieją jednak pewne antybiotyki i chemioterapeutyki, które są przeciwwskazane w tym okresie:

• kotrimoksazol,
• preparaty nitrofurantoiny,
• leki przeciwgrzybicze, tj. amfoterycyna B, flucytozyna, rifampicyna, chloramfenikol,
• glikopeptydy (wankomycyna, teikoplanina).

Obecnie stosowanie antybiotyków w zakażeniach o nieznanej etiologii budzi wiele zastrzeżeń. Podjęcie zbyt pochopnej decyzji o włączeniu do leczenia leków przeciwbakteryjnych może skutkować powstaniem szczepów wielolekoopornych. Najczęstszym powodem stosowania antybiotyków w ciąży są zakażenia bakteryjne, takie jak:

• zakażenia górnych i dolnych dróg oddechowych,
• zakażenia układu moczowego, w tym bezobjawowa bakteriuria,
• odmiedniczkowe zapalenie nerek,
• bakteryjna waginoza,
• zakażenia Chlamydia trachomatis,
• rzęsistkowica,
• rzeżączka i inne choroby przenoszone drogą płciową,
• nosicielstwo paciorkowca grupy B (profilaktyka okołoporodowa),
• przedwczesne pęknięcie pęcherza płodowego,
• ciężkie choroby infekcyjne w czasie ciąży, np. zapalenie wsierdzia.

Jaki antybiotyk w ciąży można stosować? Za antybiotyki bezpieczne w ciąży uważa się penicyliny, cefalosporyny, makrolidy i linkozamidy. Wymienione antybiotyki działają przeciw większości drobnoustrojów chorobotwórczych i powinny być wystarczające do zwalczenia większości zakażeń w ciąży.

W celu podwyższenia bezpieczeństwa terapii, w trakcie antybiotykoterapii u ciężarnej należy kierować się poniższymi zasadami:

• Stosuje się leki tylko ze wskazań bezwzględnych.
• Unika się stosowania leków w okresie organogenezy oraz okresie okołoporodowym.
• Ustala się jaki patogen jest najbardziej prawdopodobną przyczyną. Dobór antybiotyku powinien być uwarunkowany wynikiem antybiogramu!
• Nie stosuje się leków potencjalnie teratogennych.
• Nie stosuje się leków o długim biologicznie okresie półtrwania oraz leków kumulujących się w tkankach.
• Nie stosuje się leków, które wcześniej wywołały reakcję nadwrażliwości.