Antybiotykoterapia w ciąży – czy jest bezpieczna? Antybiotyki a karmienie piersią

Powrót

Stosowanie jakichkolwiek leków w okresie ciąży i laktacji budzi kontrowersje, szczególnie gdy dotyczy antybiotyków. Dobór leku w tym czasie powinien opierać się na wynikach badań klinicznych, rekomendacjach oraz klasyfikacji przyjętej przez Food and Drug Administration (FDA). Niektóre antybiotyki podawane w czasie ciąży, zwłaszcza w jej pierwszym trymestrze, mogą działać teratogennie na płód. Natomiast stosowane w okresie karmienia piersią, przedostając się z mlekiem matki, mogą negatywnie wpływać na organizm noworodka.

Należy pamiętać, iż to zawsze lekarz podejmuje decyzję o wdrożeniu leczenia antybiotykami — powinna ona być dokładnie przeanalizowana pod kątem wskazań medycznych, korzyści terapeutycznych i możliwego toksycznego działania na dziecko. W jakich przypadkach antybiotyk w ciąży oraz podczas laktacji może zostać użyty przez przyszłą matkę? Jaka grupa antybiotyków może wywołać poważne wady rozwojowe płodu? Odpowiadamy!

Spis treści:

  1. Działanie antybiotyków
  2. Zastosowanie antybiotyków w ciąży
  3. Użycie antybiotyków w początkowym okresie ciąży
  4. Antybiotyk w ciąży w leczeniu chorób bakteryjnych
  5. Antybiotyki dozwolone do stosowania w czasie ciązy
  6. Przyjmowanie antybiotyków w ciąży — zasady
  7. Przyjmowanie antybiotyków w ciąży — skutki uboczne
  8. Antybiotyki w czasie porodu
  9. Wpływ środków farmakologicznych na ciążę

Działanie antybiotyków

Antybiotyki są lekami, które wykazują działanie zarówno bakteriostatyczne, czyli hamują wzrost i rozmnażanie bakterii, jak i bakteriobójcze, czyli powodują niszczenie komórek bakterii, co skutkuje ich eliminacją przez nasz układ odpornościowy.

Niektóre antybiotyki mogą działać inaczej w zależności od rodzaju bakterii. Warto wspomnieć o antybiotykach peptydowych, które działają poprzez hamowanie syntezy ścian komórkowych lub hamowanie syntezy kwasów nukleinowych w komórkach bakteryjnych.

Zastosowanie antybiotyków w ciąży

Współczesna medycyna dysponuje wieloma antybiotykami, w tym preparatami o udokumentowanym braku szkodliwości dla ciąży. Uważa się, że penicyliny, cefalosporyny i erytromycyna mogą być bezpiecznie stosowane w ciąży. Istotne jest, aby lek przeciwbakteryjny został dobrany celowanie, na podstawie antybiogramu, który określa wrażliwość obecnych drobnoustrojów na antybiotyki.

Antybiotyki w początkowym okresie ciąży

Antybiotyk na początku ciąży – w pierwszym trymestrze, można podawać – wyłącznie po konsultacji lekarskiej, jeśli nie ma on udokumentowanych szkodliwych właściwości na stan płodu. Należy jednak zachować szczególną ostrożność — istnieją pewne grupy antybiotyków, które są przeciwwskazane w tym okresie, a ich stosowanie możliwe jest wyłącznie wtedy, gdy korzyści dla matki znacznie przewyższają ewentualne ryzyko dla rozwijającego się płodu. Wśród antybiotyków tych możemy wymienić m.in.:

  • kotrimoksazol,
  • leki przeciwgrzybicze, tj. amfoterycyna B, flucytozyna, rifampicyna, chloramfenikol,
  • glikopeptydy (wankomycyna, teikoplanina).

Antybiotyk w ciąży w leczeniu chorób bakteryjnych

Obecnie stosowanie antybiotyków w zakażeniach o nieznanej etiologii budzi wiele zastrzeżeń. Podjęcie zbyt pochopnej decyzji o włączeniu do leczenia leków przeciwbakteryjnych może skutkować powstaniem szczepów wielolekoopornych. Najczęściej antybiotyki w ciąży stosuje się w przypadku ciężkich zakażeń bakteryjnych, takich jak:

Antybiotyki dozwolone w ciąży

Jaki antybiotyk w ciąży można stosować? Za antybiotyki bezpieczne w ciąży, które nie szkodzą rozwijającemu się płodowi ani matce, uważa się:

  • penicylinę,
  • cefalosporynę II generacji,
  • erytromycynę,
  • ampicylinę.

Przyjmowanie antybiotyków z grupy penicylin w ciąży

Penicylina i jej pochodne są najczęściej wybieranymi antybiotykami w ciąży, stanowiąc około 85 % przepisywanych leków tego typu. Ich popularność wynika z faktu, że są stosunkowo bezpieczne i nie wywołują częstych efektów toksycznych. Co więcej, łatwo przechodzą przez barierę łożyskową, docierając do krwi dziecka w stężeniu około 50 % mniejszych niż u matki, zależnie od rodzaju konkretnego leku.

Cefalosporyny w ciąży

Cefalosporyny są drugą najczęściej stosowaną grupą antybiotyków w ciąży, zaraz po penicylinach. Również jak penicyliny, cefalosporyny należą do kategorii B według amerykańskiej Agencji Żywności i Leków (FDA), co oznacza, że badania na zwierzętach nie wykazały żadnego ryzyka dla płodu. W ciąży zazwyczaj preferowane są cefalosporyny drugiej (cefuroksym) lub trzeciej generacji. Należy jednak pamiętać, że cefalosporyny pierwszej generacji (cefadroksykl, cefaleksyna) są przeciwwskazane w pierwszym trymestrze ciąży ze względu na ryzyko wystąpienia wad wrodzonych u płodu.

Zasady przyjmowania antybiotyków w czasie ciąży

W celu podwyższenia bezpieczeństwa terapii, w trakcie antybiotykoterapii u ciężarnej należy kierować się poniższymi zasadami:

  • Stosuje się leki tylko ze wskazań bezwzględnych.
  • Unika się stosowania leków w okresie organogenezy oraz okresie okołoporodowym.
  • Ustala się jaki patogen jest najbardziej prawdopodobną przyczyną. Dobór antybiotyku powinien być uwarunkowany wynikiem antybiogramu!
  • Nie stosuje się leków potencjalnie teratogennych.
  • Nie stosuje się leków o długim biologicznie okresie półtrwania oraz leków kumulujących się w tkankach.
  • Nie stosuje się leków, które wcześniej wywołały reakcję nadwrażliwości.

Antybiotyki w ciąży — skutki uboczne

Niektóre antybiotyki w ciąży mogą wywoływać pewne skutki niepożądane. Różnią się one w zależności od rodzaju i dawki stosowanego leku:

  • Ryzyko uszkodzenia płodu, obumarcie płodu czy poród przedwczesny — niektóre antybiotyki mogą negatywnie wpływać na rozwój płodu;
  • Zaburzenia żołądkowo-jelitowe — często przyjmowanie antybiotyków może prowadzić do zaburzeń żołądkowo-jelitowych, takich jak nudności, wymioty, biegunka, silny ból brzucha i zaburzenia trawienia;
  • Alergie — niektóre osoby mogą być uczulone na poszczególne rodzaje antybiotyków, co może skutkować reakcją alergiczną, w tym wysypką, swędzeniem, obrzękiem, trudnościami w oddychaniu, a nawet wstrząsem anafilaktycznym;
  • Skurcze macicy, krwawienie z dróg rodnych, ból brzucha — w przypadku tych objawów należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza.

Antybiotyki w czasie porodu

W niektórych przypadkach istnieje konieczność podania antybiotyku podczas porodu. Powodem jest obecność paciorkowca Streptococcus agalactiae w ich drogach rodnych. W większości przypadków bakteria ta nie wywołuje charakterystycznych objawów u kobiet, a może mieć negatywny wpływ na zdrowie noworodka, powodując u niego zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowych czy posocznicę.

Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia tych powikłań, w trakcie ciąży (między 35. a 37. tygodniem) wykonuje się wymaz z przedsionka pochwy i odbytu w celu wykrycia obecności tej bakterii. Dzięki wynikowi testów laboratoryjnych położna oraz lekarz mogą ocenić, czy u danej pacjentki profilaktyczne podanie antybiotyku podczas porodu jest konieczne. Dzięki odpowiedniemu leczeniu, ryzyko zakażenia noworodka zostaje zdecydowanie zmniejszone, przyczyniając się do zdrowego i bezpiecznego przebiegu porodu.

Co więcej, antybiotyk podaje się także profilaktycznie kobietom, które przygotowywane są do cesarskiego cięcia. Profilaktyka ta powinna mieć miejsce jeszcze przed wykonaniem nacięcia chirurgicznego i ma za zadanie uchronić kobietę przed zakażeniem rany.

Wpływ środków farmakologicznych na ciążę

Podczas ciąży, organizm kobiety przechodzi przez wiele zmian, które mają wpływ na sposób oddziaływania przyjmowanego leku. Co interesujące, ten sam lek u osoby niebędącej w ciąży może wywoływać zupełnie inne reakcje. U kobiet w ciąży zwiększa się ilość płynów ustrojowych, aktywność niektórych enzymów ulega zmianie, a przepływ krwi przez nerki wzrasta. Co więcej, zależnie od właściwości i parametrów danego leku, może on przechodzić przez barierę łożyskową oraz kumulować się w organizmie matki lub płodu. Leki o niskiej masie cząsteczkowej oraz lipofilowe (czyli rozpuszczalne w tłuszczach) mają większe szanse na przechodzenie przez łożysko.

Należy zdawać sobie sprawę, że działanie teratogenne leku (działanie toksyczne na płód) zależy przede wszystkim od dawki, która dotrze do płodu, czasu ekspozycji na ten związek oraz od stopnia rozwoju płodu. Dlatego ważne jest zrozumienie tych mechanizmów — pozwala to przewidzieć, jak dany lek będzie działał u pacjentek w ciąży i czy zaplanowana terapia okaże się skuteczna i bezpieczna dla matki i dziecka.

Świadome i odpowiedzialne podejście do terapii farmakologicznej, w tym antybiotykoterapii w okresie ciąży może pomóc w zapewnieniu najlepszych warunków rozwoju dla dziecka, minimalizując jednocześnie potencjalne niepożądane skutki.


Informacja:
Artykuły opublikowane na stronie POLMED Zdrowie, nie pełnią funkcji konsultacji medycznej ani nie wyrażają opinii specjalistów i lekarzy. Prezentowane treści stanowią ogólne wskazówki i nie mogą być traktowane jako wyznacznik przy podejmowaniu decyzji dotyczących modyfikacji diety lub terapii, nawyków lub określaniu zmiany dawkowania leków oraz innych substancji leczniczych. Przed podjęciem działań, które mogą wpłynąć na Twoje życie, zdrowie lub samopoczucie, skonsultuj się z lekarzem lub specjalistą.
Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne konsekwencje, wynikające z wykorzystania porad i informacji zawartych na stronie, bez wcześniejszej konsultacji z profesjonalistą.


Dodano: 25/04/2018
Autor
dr n. med. Alina Krychowska-Ćwikła
Artykuły tego autora
26/07/2018
Dieta
Co jeść w ciąży? 10 zasad
Najpopularniejsze artykuły w kategorii Badania
01/12/2022
Badania, Styl życia
Dni płodne i owulacja – jak rozpoznać kiedy występują?

Ustalanie, czy też raczej obliczanie dni płodnych sprawia, że kobieta może w sposób świadomy planować swoje macierzyństwo. Jak można obliczyć dzień owulacji oraz dni płodne? Istnieje kilka metod, np. kalkulator dni płodnych, test owulacyjny albo codzienne mierzenie temperatury ciała. Tym, co je od siebie odróżnia, jest przede wszystkim dokładność uzyskiwanych informacji.


kortyzol
29/06/2023
Badania
Kortyzol, czyli „hormon stresu”- jakie pełni funkcje? Jak obniżyć kortyzol?

O kortyzolu mówi się, że jest „hormonem stresu” i to właśnie z takim określeniem jest często kojarzony. Jednak biorąc pod uwagę, jak wiele ważnych funkcji spełnia, warto dowiedzieć się więcej na jego temat. Gdzie i jak powstaje, za co odpowiada i do czego prowadzi jego niedobór lub nadmiar w organizmie? Odpowiadamy na wszystkie ważne pytania, dotyczące tego hormonu.  


26/07/2022
Badania
Co oznacza kolor moczu? Jaki powinien być powodem do niepokoju?

Mocz u zdrowej osoby powinien mieć jasnożółty, słomkowy kolor. Czasami ta barwa może się zmieniać w zależności od spożytych pokarmów, przyjmowanych leków albo ilości wypitych płynów, a czasami ze względu na toczące się procesy chorobowe w organizmie. Jaki kolor moczu powinien być powodem do niepokoju? Kiedy należy udać się do lekarza?


Zapoznaj się z nasza ofertą:
Nowość! Kup online!
Pakiet badań
Zdrowe Włosy
Twoje włosy są w złej kondycji? Wypadają i łamią się? Może być to objawem poważnych chorób i zaburzeń hormonalnych. Znajdź przyczynę! Kup nasz pakiet badań laboratoryjnych dla kobiet i mężczyzn.

od 229 zł
Nowość! Kup online!
Badanie
Test na krztusiec
Zauważyłeś u siebie objawy krztuśca? Nie zwlekaj - wykonaj szybki test PCR w kierunku choroby w POLMED. Bez umawiania!

199 zł
Nowość! Kup online!
Pakiet badań
Witaminy i minerały
Zbadaj poziom ważnych składników odżywczych w organizmie - umów pakiet badań w kierunku niedoborów witamin i minerałów w POLMED.

od 229 zł
Więcej usług
Potrzebujesz pomocy?
Skontaktuj się z naszymi konsultantami.
Zapytaj o ofertę
Newsletter
Kup wizytę
Portal Pacjenta Portal Pracodawcy Platforma Medycyny Pracy Panel Agentów Ubezpieczeniowych Partner medyczny
Mam konto
Zaloguj się
Nie mam konta
Zarejestruj się