Anafilaksja – reakcja nadwrażliwości

Anafilaksja jest ciężką, zagrażającą życiu, uogólnioną lub układową reakcją nadwrażliwości.

W jej przebiegu obserwuje się gwałtowny rozwój zagrażających życiu zaburzeń drożności dróg oddechowych i/lub oddychania i/lub krążenia, którym zazwyczaj towarzyszą zmiany skórne w obrębie błon śluzowych.

Anafilaksja jest zjawiskiem dość powszechnym, w populacji europejskiej dotyczy około 1 na 300 osób. Najczęściej reakcje anafilaktyczne występują w odpowiedzi na leki, pokarmy, jad owadów oraz lateks.

Pierwsze objawy wstrząsu anafilaktycznego występują w ciągu 5-30 minut po kontakcie z alergenem pokarmowym, natomiast w przypadku reakcji polekowych, zwłaszcza po dożylnym podaniu lub użądleniu owadów, nieco szybciej. Objawy dotyczą wielu narządów, w tym skóry, jamy brzusznej, jamy ustnej oraz układu oddechowego i krążenia.

Anafilaksja może stanowić bezpośrednie zagrożenie życia.

Postępowanie w anafilaksji

Jeśli następuje atak anafilaktyczny powinno się działać następująco:

1. Przerwij ekspozycję na potencjalny alergen, np.

– w przypadku infuzji leku, należy jak najszybciej zakończyć jego dalsze podawanie

– w przypadku użądlenia (np. przez pszczołę), należy jak najszybciej usunąć żądło oraz zminimalizować ryzyko kolejnych użądleń

2. Oceń podstawowe funkcje życiowe w celu poszukiwania stanów zagrożenia życia i ustalenia wskazań do podania adrenaliny.

W przypadku widocznych objawów ze strony układu oddechowego i/lub krążenia potencjalnie zagrażających życiu, w pierwszej kolejności lub równocześnie z działaniami opisanymi poniżej (np. podłączenie tlenu lub przygotowanie do intubacji) podaj domięśniowo adrenalinę. W razie braku reakcji lub pogarszania się stanu chorego dawkę adrenaliny można powtarzać co 5-10 minut.

Jeżeli adrenalina jest niedostępna, należy zapewnić inne interwencje:

• Anafilaksja może być przyczyną obrzęku górnych dróg oddechowych powodującego ich niedrożność. W przypadku problemów z utrzymaniem drożności dróg oddechowych rozważ wykonanie wczesnej intubacji dotchawiczej (wyłącznie jeśli jesteś przeszkolony).
• W przypadku wystąpienia zaburzeń oddechowych podaj (o ile to możliwe) 100% tlen przez maskę z rezerwuarem.
• W przypadku zatrzymania oddechu i/lub krążenia podejmij resuscytację krążeniowo-oddechową.
• W przypadku objawów wstrząsu rozważ ułożenie chorego na plecach, na płaskim podłożu z uniesionymi kończynami dolnymi.
• Zapewnij dostęp donaczyniowy i podaj płyny.
• W przypadku niskiego ciśnienia tętniczego przetocz w szybkim wlewie dożylnym (5-10 min) krystaloid w objętości 20ml/kg mc.

3. Po wstępnym podaniu adrenaliny, tlenoterapii i resuscytacji płynowej, rozważ leczenie wspomagające z zastosowaniem leków przeciwhistaminowych i glikokortykosterydów (GKS).

Częstym błędem jest rozpoczynanie leczenia reakcji anafilaktycznej od podania leku przeciwhistaminowego i GKS. Takie postępowanie jest dopuszczalne, jeśli jedynymi objawami są te ze strony skóry (pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy). Nieprzytomnym chorym nie wolno podawać żadnych leków doustnie. W przypadku utrzymującego się skurczu oskrzeli mimo podania adrenaliny, można rozważyć podanie krótko działających beta2-mimetyków w nebulizacji.