Anafilaksja jest ciężką, zagrażającą życiu, uogólnioną lub układową reakcją nadwrażliwości.
W jej przebiegu obserwuje się gwałtowny rozwój zagrażających życiu zaburzeń drożności dróg oddechowych i/lub oddychania i/lub krążenia, którym zazwyczaj towarzyszą zmiany skórne w obrębie błon śluzowych.
Anafilaksja jest zjawiskiem dość powszechnym, w populacji europejskiej dotyczy około 1 na 300 osób. Najczęściej reakcje anafilaktyczne występują w odpowiedzi na leki, pokarmy, jad owadów oraz lateks.
Pierwsze objawy wstrząsu anafilaktycznego występują w ciągu 5-30 minut po kontakcie z alergenem pokarmowym, natomiast w przypadku reakcji polekowych, zwłaszcza po dożylnym podaniu lub użądleniu owadów, nieco szybciej. Objawy dotyczą wielu narządów, w tym skóry, jamy brzusznej, jamy ustnej oraz układu oddechowego i krążenia.
Anafilaksja może stanowić bezpośrednie zagrożenie życia.
Jeśli następuje atak anafilaktyczny powinno się działać następująco:
– w przypadku infuzji leku, należy jak najszybciej zakończyć jego dalsze podawanie
– w przypadku użądlenia (np. przez pszczołę), należy jak najszybciej usunąć żądło oraz zminimalizować ryzyko kolejnych użądleń
W przypadku widocznych objawów ze strony układu oddechowego i/lub krążenia potencjalnie zagrażających życiu, w pierwszej kolejności lub równocześnie z działaniami opisanymi poniżej (np. podłączenie tlenu lub przygotowanie do intubacji) podaj domięśniowo adrenalinę. W razie braku reakcji lub pogarszania się stanu chorego dawkę adrenaliny można powtarzać co 5-10 minut.
Jeżeli adrenalina jest niedostępna, należy zapewnić inne interwencje:
Częstym błędem jest rozpoczynanie leczenia reakcji anafilaktycznej od podania leku przeciwhistaminowego i GKS. Takie postępowanie jest dopuszczalne, jeśli jedynymi objawami są te ze strony skóry (pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy). Nieprzytomnym chorym nie wolno podawać żadnych leków doustnie. W przypadku utrzymującego się skurczu oskrzeli mimo podania adrenaliny, można rozważyć podanie krótko działających beta2-mimetyków w nebulizacji.
