Infolinia 24/7: 58 775 95 99 / 801 033 200
Placówki medyczne
Diagnostyka i terapia konfliktu serologicznego ma stosunkowo krótką, bo około dwudziestoletnią historię. Jeszcze w latach 90. XX wieku niewiele wiedziano na ten temat – specjaliści nie byli w stanie wytłumaczyć, dlaczego część dzieci umiera w trakcie ciąży lub w krótkim czasie po urodzeniu. Dziś wiadomo, że wiele z tych przypadków stanowiło następstwo konfliktu serologicznego, czyli niewłaściwej reakcji immunologicznej. Na czym polega konflikt serologiczny? Odpowiadamy!
Spis treści:
O konflikcie serologicznym mówimy wtedy, gdy matka i dziecko mają niezgodne grupy krwi. Zazwyczaj niezgodność dotyczy antygenu D z układu RH – we krwi ciężarnej nie ma antygenów krwinkowych, które występują u ojca dziecka, czyli kobieta ma grupę Rh-, natomiast mężczyzna Rh+. Zdarza się jednak, że konflikt serologiczny powodowany jest niezgodnością w zakresie innych antygenów układu RH albo innych układów grupowych krwi. Szacuje się, że około 60 tysięcy pacjentek rocznie może być zagrożonych wystąpieniem takiego zjawiska.
Różnica w grupach krwi u kobiety i dziecka staje się niebezpieczna wtedy, gdy pojawiają się mikroprzecieki płodowo-matczyne – występujące w zasadzie w każdej ciąży – oraz w trakcie porodu, kiedy krew matki Rh-ujemnej ma kontakt z krwią dziecka Rh-dodatniego. Wówczas w organizmie matki zaczynają wytwarzać się przeciwciała atakujące czerwone krwinki płodu. Jeżeli te przeciwciała przedostaną się przez łożysko do płodu i połączą się z krwinkami dziecka, spowodują ich rozpad. To z kolei wpłynie na niedokrwistość, przewlekłe niedotlenienie i w ostateczności doprowadzi do uszkodzenia narządów wewnętrznych płodu. Taki stan nazywany jest chorobą hemolityczną płodu.
Płód przez pewien czas będzie w stanie zapobiegać rozwojowi choroby, uruchamiając mechanizmy kompensacyjne, ale nieleczony konflikt serologiczny może doprowadzić do zgonu wewnątrz macicy albo urodzenia dziecka niezdolnego do samodzielnego życia.
Istnieje duże prawdopodobieństwo, że dziecko również będzie miało grupę krwi Rh-. W takim przypadku nie występuje ryzyko konfliktu serologicznego, ponieważ nie ma obecności antygenu D (Rh) ani przeciwciał przeciwko niemu w organizmie matki.
Istnieje ryzyko, że dziecko odziedziczy grupę krwi Rh+ od ojca. W takim przypadku istnieje możliwość, że organizm matki będzie rozpoznawał antygen D (Rh) jako obcy i będzie produkował przeciwciała przeciwko niemu. W kolejnej ciąży, jeśli dziecko również będzie miało grupę krwi Rh+, przeciwciała matki mogą przeniknąć do krwi dziecka i spowodować konflikt serologiczny, co może prowadzić do poważnych komplikacji.
W takiej sytuacji nie wystąpi konflikt serologiczny. W przypadku matki Rh+ jej organizm ma już antygen D (Rh) na swoich krwinkach, więc nie wytworzy przeciwciał przeciwko niemu, niezależnie od grupy krwi dziecka.
Około 85% kobiet ma czynnik Rh-dodatni, w związku z tym nie jest narażona na wystąpienie konfliktu serologicznego. U pozostałych 15% z Rh-ujemnym ryzyko konfliktu serologicznego zależy od tego, jaki czynnik Rh ma ojciec dziecka. Ryzyko zwiększa się wtedy, gdy kobieta miała wcześniej kontakt z krwią o dodatnim Rh, np. w trakcie:
Konflikt serologiczny objawia się u płodu poprzez:
W przypadku podejrzenia konfliktu serologicznego istotne jest skonsultowanie się z lekarzem, który będzie w stanie przeprowadzić odpowiednie badania ciążowe i zalecić odpowiednie leczenie, aby minimalizować ryzyko dla zdrowia płodu i matki.
Jak rozpoznać konflikt serologiczny? Na początku ciąży, w pierwszym trymestrze, najlepiej do 10. tygodnia ciąży, u wszystkich kobiet powinno się oznaczyć grupę krwi wraz z czynnikiem Rh. Jeżeli matka dziecka ma grupę krwi Rh-, oznaczenie grupy krwi musi wykonać także jej partner. W przypadku wyniku Rh+ u partnera przeprowadza się raz na trymestr test na obecność przeciwciał anty-Rh, czyli tak zwany odczyn Coombsa. Bardzo ważne jest także oznaczenie poziomu przeciwciał anty-Rh między 21. a 26. tygodniem ciąży.
Warto podkreślić, że w Polsce profilaktyka konfliktu serologicznego jest nie tylko zalecana, lecz także refundowana – każda kobieta w ciąży musi mieć oznaczoną grupę krwi, natomiast w przypadku wyniku Rh- wykonany wspomniany pakiet badań.
Jak postępuje się w przypadku stwierdzonego konfliktu serologicznego? Jeżeli nie doszło do wytworzenia się przeciwciał anty-Rh, w ramach profilaktyki śródciążowej podaje się immunoglobulinę anty-D między 28. a 30. tygodniem ciąży. Standardowa dawka immunoglobuliny wynosi 300 ug. W ten sposób zabezpiecza się przed immunizacją w III trymestrze ciąży.
Immunoglobulinę podaje się po raz drugi już bezpośrednio po porodzie – do 72 godzin po urodzeniu dziecka z czynnikiem Rh-dodatnim, ale nie tylko. Również po poronieniu, usunięciu ciąży pozamacicznej, obfitym krwawieniu w trakcie ciąży albo wykonaniu badań zaliczanych do diagnostyki inwazyjnej, np. amniopunkcji.
Co ważne, śródciążowe podanie immunoglobuliny jest refundowane.
Przeciwciała anty-D pozostają obecne w organizmie kobiety na stałe, co oznacza, że istnieje ryzyko wystąpienia konfliktu serologicznego w kolejnych ciążach jeszcze przed porodem. Należy pamiętać, że to zjawisko stanowi realne zagrożenie dla życia dziecka. Aby zapobiec takiemu scenariuszowi, należy nie dopuścić do powstania przeciwciał w krwioobiegu matki w czasie porodu podczas pierwszej ciąży.
Jak już wcześniej wspomniano, podstawowym środkiem zapobiegawczym jest podanie matce Rh-ujemnej odpowiedniej dawki immunoglobuliny anty-D w określonych momentach ciąży i po porodzie. W przypadku kobiet, które miały już wcześniej konflikt serologiczny szczególnie istotne w kolejnych ciążach są regularne kontrole prenatalne oraz konsultacje z lekarzem. Pozwalają one monitorować sytuację i podjąć odpowiednie działania, aby chronić zdrowie matki i płodu.
Oparzenie to skutek urazu spowodowanego działaniem wysokiej temperatury, prądu albo substancji chemicznych. W zależności od tego, jak głęboko zostanie uszkodzona skóra, na jak rozległym obszarze oraz w którym miejscu, oparzenia dzieli się na I, II oraz III stopnia. W jaki sposób należy postępować w przypadku oparzeń? Co zrobić, żeby skutecznie udzielić pierwszej pomocy osobie poszkodowanej?
Plamki, błyski, paproszki czy muszki pojawiające się przed oczami przeważnie są zupełnie niegroźne, ale czasami mogą świadczyć o poważnej chorobie. Jakie są przyczyny występowania zmian w polu widzenia i czy da się je wyleczyć? Kiedy warto te objawy skonsultować z lekarzem?
Krwotoki z nosa są powszechne – bez względu na wiek i płeć. Mogą być wynikiem urazu, lub stanu chorobowego. Jakie są inne przyczyny? Co zrobić w razie krwawienia? Kiedy krwotoki powinno się skonsultować z lekarzem?
Zasłabnięcie to zaburzenie funkcji życiowych – krótkotrwałe osłabienie organizmu, które samo w sobie zazwyczaj nie jest groźne, ale może być efektem poważnych problemów zdrowotnych. Jakie są przyczyny zasłabnięć? Czym różni się zasłabnięcie od omdlenia? Jak postępować w obu przypadkach?
