Diagnostyka i terapia konfliktu serologicznego ma stosunkowo krótką, bo około dwudziestoletnią historię. Jeszcze w latach 90. XX wieku niewiele wiedziano na ten temat – specjaliści nie byli w stanie wytłumaczyć, dlaczego część dzieci umiera w trakcie ciąży lub w krótkim czasie po urodzeniu. Dziś wiadomo, że wiele z tych przypadków stanowiło następstwo konfliktu serologicznego, czyli niewłaściwej reakcji immunologicznej.
O konflikcie serologicznym mówimy wtedy, gdy matka i dziecko mają niezgodne grupy krwi. Zazwyczaj niezgodność dotyczy antygenu D z układu RH – we krwi ciężarnej nie ma antygenów krwinkowych, które występują u ojca dziecka, czyli kobieta ma grupę Rh-, zaś mężczyzna Rh+. Zdarza się jednak, że konflikt serologiczny powodowany jest niezgodnością w zakresie innych antygenów układu RH albo innych układów grupowych krwi. Szacuje się, że około 60 tysięcy pacjentek rocznie może być zagrożonych wystąpieniem takiego zjawiska.
Różnica w grupach krwi u kobiety i dziecka staje się niebezpieczna wtedy, gdy pojawiają się mikroprzecieki płodowo-matczyne – występujące w zasadzie w każdej ciąży – oraz w trakcie porodu, kiedy krew matki Rh-ujemnej ma kontakt z krwią dziecka Rh-dodatniego. Wówczas organizm ciężarnej zaczyna wytwarzać przeciwciała przeciwko krwinkom dziecka. Jeżeli te przeciwciała przedostaną się przez łożysko do płodu i połączą się z krwinkami dziecka, spowodują ich rozpad. To z kolei wpłynie na niedokrwistość, przewlekłe niedotlenienie i w ostateczności na uszkodzenie narządów płodu. Taki stan nazywany jest chorobą hemolityczną płodu.
Płód przez pewien czas będzie w stanie zapobiegać rozwojowi choroby, uruchamiając mechanizmy kompensacyjne, ale nieleczony konflikt serologiczny może doprowadzić do zgonu wewnątrz macicy albo urodzenia dziecka niezdolnego do samodzielnego życia.
Statystyki pokazują, że choroba hemolityczna będąca następstwem konfliktu serologicznego występuje w 0,2 do 0,3% wszystkich ciąż.
Około 85% kobiet ma czynnik Rh-dodatni, w związku z tym nie jest narażona na wystąpienie konfliktu serologicznego. U pozostałych 15% z Rh-ujemnym ryzyko zależy od tego, jaki czynnik Rh ma ojciec dziecka. Ryzyko zwiększa się wtedy, gdy kobieta miała wcześniej kontakt z krwią o dodatnim Rh, np. w trakcie wcześniejszej ciąży, poronienia, niewłaściwej transfuzji krwi lub przeszczepu, amniopunkcji i biopsji kosmówki wykonanej w nieprofesjonalny sposób albo nakłucia używaną igłą.
Jak diagnozuje się konflikt serologiczny? Na początku ciąży, w pierwszym trymestrze, najlepiej do 10. tygodnia, u wszystkich kobiet powinno się oznaczyć grupę krwi wraz z czynnikiem Rh.
Jeżeli ciężarna ma grupę krwi Rh-, oznaczenie grupy musi wykonać także jej partner.
W przypadku wyniku Rh+ u partnera przeprowadza się raz na trymestr test na obecność przeciwciał anty-Rh, czyli tak zwany odczyn Coombsa. Bardzo ważne jest także oznaczenie poziomu przeciwciał anty-Rh między 21. a 26. tygodniem ciąży.
Warto podkreślić, że w Polsce profilaktyka konfliktu serologicznego jest nie tylko zalecana, lecz także refundowana – każda kobieta w ciąży musi mieć oznaczoną grupę krwi, zaś w przypadku wyniku Rh- wykonany wspomniany pakiet badań.
Jak postępuje się w przypadku stwierdzonego konfliktu serologicznego? Jeżeli nie doszło do wytworzenia się przeciwciał anty-Rh, w ramach profilaktyki śródciążowej podaje się immunoglobulinę anty-D między 28. a 30. tygodniem ciąży. Standardowa dawka immunoglobuliny wynosi 300 ug. W ten sposób zabezpiecza się przed immunizacją w III trymestrze.
Immunoglobulinę podaje się po raz drugi już bezpośrednio po porodzie – do 72 godzin po urodzeniu dziecka z czynnikiem Rh-dodatnim, ale nie tylko. Również po poronieniu, usunięciu ciąży pozamacicznej, obfitym krwawieniu w trakcie ciąży albo wykonaniu badań zaliczanych do diagnostyki inwazyjnej, np. amniopunkcji.
Co ważne, śródciążowe podanie immunoglobuliny jest refundowane.
Oparzenie to skutek urazu spowodowanego działaniem wysokiej temperatury, prądu albo substancji chemicznych. W zależności od tego, jak głęboko zostanie uszkodzona skóra, na jak rozległym obszarze oraz w którym miejscu, oparzenia dzieli się na I, II oraz III stopnia. W jaki sposób należy postępować w przypadku oparzeń? Co zrobić, żeby skutecznie udzielić pierwszej pomocy osobie poszkodowanej?
