Uzależnienia u najmłodszych – jak wpływają na rozwój i zdrowie?

Współczesne uzależnienia obserwowane wśród dzieci i młodzieży to nie tylko uzależnienia od alkoholu, narkotyków i nikotyny, lecz także od internetu – w tym social mediów, komputera lub telefonu. Posłużmy się statystykami. Szacuje się, że aż 13 procent młodszych dzieci i około 15 procent młodzieży w Polsce wykazuje cechy uzależnienia od mediów społecznościowych. Zaś około 6 procent wszystkich światowych użytkowników internetu jest od niego uzależnionych. To coraz powszechniejszy problem, który tak jak inne uzależnienia wpływa na rozwój i zdrowie młodych ludzi.

Uzależnienie w potocznym rozumieniu bardzo długo utożsamiano wyłącznie z chorobą alkoholową oraz narkomanią. Niektórzy wśród uzależnień wymieniali jeszcze nikotynizm, ale z tym zastrzeżeniem, że jest on mniej groźny od dwóch wspomnianych problemów.

Dziś mamy większą świadomość, że uzależnić da się prawie od wszystkiego. Niebezpieczne są nie tylko używki, lecz także internet, telefon komórkowy, ćwiczenia, odchudzanie, media społecznościowe czy fast foody. A każde z uzależnień wpływa zarówno na zdrowie fizyczne, jak i psychiczne człowieka.

Szczególnie wtedy, gdy mówimy o młodych ludziach, których organizmy dopiero się rozwijają.

Rodzaje uzależnień

Uzależnienie to stan psychiczny i/lub fizyczny, który wynika z interakcji między organizmem a środkiem uzależniającym. Charakteryzuje się przymusem zażywania określonych substancji lub wykonywania konkretnych czynności oraz zmianą zachowania chorego. Co ważne, można być uzależnionym od więcej niż jednego środka naraz. Uzależnienia uznawane są za choroby i uwzględnione w klasyfikacji chorób ICD-10.

Uzależnienia dzieli się na cztery rodzaje: fizjologiczne nazywane również fizycznymi, psychiczne, behawioralne oraz społeczne.

• Uzależnienie fizjologiczne to silna potrzeba zażywania środków uzależniających, którą pacjent odczuwa jako dolegliwości fizyczne. Np. ma bóle całego ciała, biegunki, wymioty, cierpi na bezsenność i drżenia mięśni wskutek ograniczenia dostępu do określonej substancji. Uzależnienie fizjologiczne występuje na skutek zażywania nikotyny, alkoholu, dopalaczy, leków nasennych, narkotyków, leków psychotropowych oraz steroidów.
• O uzależnieniu psychicznym mówimy wtedy, gdy chory ma niepowstrzymaną potrzebę wykonywania konkretnej czynności lub zażywania substancji, ale ta potrzeba nie wpływa na powstawanie dolegliwości fizycznych.
• Uzależnienie behawioralne to uzależnienie od czynności lub od popędów, w tym m.in. od jedzenia, zakupów, telefonu komórkowego, gier komputerowych, masturbacji czy pracy.
• Uzależnienie społeczne wiąże się z przynależnością albo próbą przynależności do grup społecznych, które np. wspólne picie alkoholu traktują jako istotny element integracji. Tego typu uzależnienia obserwuje się m.in. w subkulturach i grupach rówieśniczych.

Objawy uzależnienia

Kiedy można podejrzewać, że dziecko jest uzależnione?

Gdy odczuwa silne pragnienie, a wręcz przymus przyjmowania określonych substancji lub wykonywania pewnych czynności, nie jest w stanie kontrolować np. czasu spędzanego przez komputerem, ma fizjologiczne objawy nietolerancji w przypadku rezygnacji z środka uzależniającego, świadomie zaniedbuje obowiązki, rezygnuje z dotychczasowych form spędzania czasu wolnego, przestaje wychodzić do ludzi, a także, gdy koncentruje swoją uwagę głównie na zdobyciu substancji uzależniającej albo na sposobach na spokojne wykonywanie konkretnych czynności, które dają mu ukojenie. Efekt „odstawienny” przejawia się agresją.

Wpływ uzależnień na zdrowie dzieci i młodzieży

Każdy rodzaj uzależnienia ma negatywny wpływ na rozwój i zdrowie dzieci oraz młodzieży. Uzależnienia od substancji psychoaktywnych, w tym alkoholu, narkotyków, dopalaczy czy leków m.in. prowadzą do problemów neurologicznych (z pamięcią, koncentracją, logicznym myśleniem), zwiększają ryzyko występowania zaburzeń psychicznych (depresji, zaburzeń lękowych czy psychotycznych), negatywnie wpływają na organy wewnętrzne (w tym na płuca, wątrobę, żołądek itd.), mogą skutkować zahamowaniem lub wręcz zatrzymaniem procesu dojrzewania, a także powodują izolację i stopniowe wychodzenie z dotychczasowych ról społecznych.

Uzależnienia od komputera, internetu, telefonu czy social mediów, czyli te, które obecnie spotyka się coraz częściej, także wywołują negatywne skutki fizyczne i psychiczne.

• Wśród fizycznych wymienia się osłabienie odporności, problemy z bezsennością, nadpobudliwość, przewlekłe bóle szyi, kręgosłupa, ramion, nadgarstków itp. wynikające z ciągłego przeciążenia, zaburzenia odżywiania oraz problemy ze wzrokiem.
• Skutki psychiczne i społeczne uzależnień tego typu to m.in. izolacja społeczna – osoby chore kontaktują się z innymi wyłącznie przez internet, osamotnienie, zaniedbywanie obowiązków, a także zaburzenia emocjonalne.

Każde uzależnienie negatywnie wpływa na rozwój fizyczny, psychiczny i społeczny młodego człowieka. Jeżeli zauważy się u swojego dziecka objawy uzależnienia, warto jak najszybciej skontaktować się ze specjalistą. Głównym sposobem leczenia jest zazwyczaj psychoterapia indywidualna i/lub rodzinna.

Uzależnienie jednego członka rodziny wpływa na wszystkich pozostałych, dlatego zawsze warto porozmawiać i skonsultować nasze obawy z psychologiem, także w formule telekonsultacji, niezależnie od rodzaju uzależnienia, jakie podejrzewamy.