Rak gruczołu krokowego

Rak gruczołu krokowego (inaczej rak prostaty lub rak stercza) to jeden z najczęściej występujących nowotworów u mężczyzn (najczęstszy nowotwór złośliwy u mężczyzn w Unii Europejskiej).

Raka prostaty co roku diagnozuje się u ponad 15 tys. mężczyzn w Polsce, a wskaźnik umieralności sięga nawet 50 proc.  Z powodu tego nowotworu co roku umiera ponad 5 tys. mężczyzn w Polsce.

Polska jest jednym z niewielu państw, w których zachorowalność i umieralność na nowotwór gruczołu krokowego wzrasta. Choroba jest późno wykrywana, m.in. dlatego, że mężczyźni ignorują wczesne objawy nowotworu i nie przeprowadzają zalecanych badań przesiewowych.

Główne czynniki ryzyka

Obciążenie rodzinne

Dziedziczna postać nowotworu pojawia się w młodym wieku i dotyka członków tej samej rodziny. Odpowiada za około 30-40% nowotworów prostaty wśród osób poniżej 55 roku życia (5-10% ogólnej liczby przypadków). Mężczyzna, który ma jednego bliskiego krewnego z rakiem gruczołu krokowego, na przykład ojca lub brata, jest dwa razy bardziej narażony na zachorowanie na dziedziczną formę raka prostaty, a jeśli dotyczy to dwóch bliskich męskich krewnych, ryzyko zachorowania wzrasta pięciokrotnie.

Otyłość, niezdrowy tryb życia i dieta bogata w nasycone tłuszcze pochodzenia zwierzęcego

warto wprowadzić do diety tłuszcze nienasycone (np. ryby), warzywa i owoce (bogate w witaminy i antyoksydanty) oraz składniki diety zawierające witaminy E, D czy beta-karoten. Ważne też są produkty zawierające selen, retinoidy i izoflawony, takie jak zboża, ryby i skorupiaki. Według najnowszych badań szczególnie wskazane jest spożywanie pomidorów i ich przetworów, gdyż są one bogate w likopen – antyoksydant – pomaga chronić komórki gruczołowe prostaty przed szkodliwym wpływem czynników rakotwórczych, a także zapobiega ich nieprawidłowym przemianom i rozrostowi.

Narażenie na androgeny (męskie hormony płciowe)

badania pokazują zależność pomiędzy rozwojem nowotworu a produkcją testosteronu – zaburzenie gospodarki hormonalnej i nadprodukcja testosteronu może skutkować rozrostem stercza i teoretycznie rakiem.

Ryzyko zachorowania na raka gruczołu krokowego rośnie z wiekiem.

Nowotwór ten bardzo rzadko ujawnia się przed 40. rokiem życia. Większość zachorowań występuje około 65-70 roku życia. Ponad połowa chorych w momencie rozpoznania ma co najmniej 70 lat.

Objawy raka gruczołu krokowego:

1. Rak prostaty przez długi okres czasu rozwija się bezobjawowo – od wystąpienia pierwszych zmian do ukształtowania się guza o objętości 1 ml mija około 10 lat.
2. W pierwszym stadium nowotwór ogranicza się do gruczołu krokowego i daje podobne objawy jak łagodny rozrost gruczołu krokowego:
   1. problemy z oddawaniem moczu – (częste oddawanie moczu, konieczność przerywania snu w celu oddania moczu, trudna do opanowania konieczność pilnego oddania moczu, uczucie niepełnego wypróżnienia po oddaniu moczu oraz oddawanie moczu wąskim strumieniem),
   1. zastój moczu w pęcherzu może prowadzić do zakażeń układu moczowego, co objawia się bólem przy oddawaniu moczu lub bólem podbrzusza,
   1. sporadycznie może pojawić się krwiomocz.
3. Nowotwór bardziej zaawansowany miejscowo może wywoływać objawy związane z zajęciem sąsiednich narządów, takie jak bóle podbrzusza czy zaburzenia oddawania moczu i stolca.
4. Rak prostaty, jak każdy nowotwór złośliwy, może tworzyć przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych oraz do odległych narządów (cechą charakterystyczną tego nowotworu jest tworzenie przerzutów do kości; rzadziej przerzuty do płuc, mózgu i wątroby).
5. W przypadkach zaawansowanych do najczęściej występujących objawów należy ból w okolicy kręgosłupa lędźwiowego (w dolnej części pleców – zwykle jest wynikiem przerzutów w tej części kręgosłupa), objawy ucisku rdzenia kręgowego, postępująca utrata masy ciała, narastające objawy związane z oddawaniem moczu (wymienione wyżej) oraz inne dolegliwości.

Badania profilaktyczne:

• lekarska ocena gruczołu krokowego palcem przez ścianę odbytnicy
• ocena poziomu antygenu sterczowego PSA w surowicy krwi
• ultrasonografia przez brzuszna lub – bardziej precyzyjna – ultrasonografia przez odbytowa

Po ukończeniu 50. roku życia badania należy wykonywać przynajmniej raz w roku. Jeśli choroba występowała w rodzinie, należy badać się regularnie już od 40. roku życia. Wcześnie wykryty rak prostaty jest uleczalny. Terapia w wielu przypadkach kończy się na wycięciu gruczołu bez konieczności stosowania hormonoterapii czy chemioterapii.