Raz do roku Główny Inspektorat Sanitarny ustala program szczepień ochronnych nazywany również kalendarzem szczepień. W Polsce obowiązkowym szczepieniom podlegają dzieci od urodzenia do ukończenia 19. roku życia. Jak wygląda ten kalendarz w 2021 roku? Które szczepionki są obowiązkowe i tym samym bezpłatne, a które zalecane?
Szczepionka to preparat biologiczny, który ma pobudzić układ immunologiczny do wytworzenia przeciwciał i uzyskania odporności na potencjalne groźne choroby. Szczepienia ochronne pozwalają organizmowi nauczyć się, jak reagować na konkretne drobnoustroje, aby w kolejnym kontakcie z patogenem móc albo uchronić się od zachorowania, albo przechorować je w łagodny sposób.
W preparatach przeznaczonych do szczepień w zależności od ich rodzaju wykorzystuje się żywe czynniki chorobotwórcze (w postaci osłabionej), zabite (inaktywowane), rekombinowane (stworzone w wyniku działań inżynierii genetycznej), podjednostkowe (fragmenty patogenów) lub anatoksyny (zawierające produkty metabolizmu drobnoustrojów).
Szczepionki dzieli się na monowalentne, poliwalentne i skojarzone. Monowalentne zawierają jeden rodzaj drobnoustrojów, poliwalentne – kilka naraz, zaś skojarzone łączą w jednym np. toksyny i komórki bakteryjne.
Najwięcej szczepionek podaje się dzieciom w pierwszym i drugim roku życia, ponieważ układ immunologiczny noworodków, niemowląt oraz małych dzieci bardzo łatwo uczy się odpowiadania na antygeny.
Kalendarz szczepień obowiązkowych w 2021 roku obejmuje dwanaście chorób zakaźnych. Pierwsze szczepionki podaje się do 24 godzin po urodzeniu, przed wypisaniem dziecka z oddziału noworodkowego. Są to szczepionki na gruźlicę i wirusowe zapalenie wątroby typu B. W drugim miesiącu życia stosuje się preparaty uodparniające na błonicę, tężec, krztusiec, Hib, polio, WZW B – możliwe do podania w preparacie 5w1 albo 6w1, a także pierwszą dawkę przeciw pneumokokom. Ta ostatnia szczepionka została wprowadzona do programu szczepień ochronnych w 2017 roku.
Dzieci urodzone po 31.12.2020 roku są szczepione również na rotawirusy szczepionką żywą RotaTeq. Do tej pory rotawirusy należały do szczepień zalecanych, więc były płatne, a obecnie stały się darmowe dla wszystkich. Trzeba tylko pamiętać, że muszą zostać zrealizowane w konkretnym terminie – pierwsza dawka między 6. a 8. tygodniem życia dziecka i nie później niż przed ukończeniem 12. tygodnia. Podaje się łącznie dwie albo trzy dawki w odstępie nie krótszym niż 4 tygodnie i najlepiej do ukończenia 24. tygodnia.
W 4. miesiącu życia ponawia się szczepienie na błonicę, tężec, krztusiec, Hib, polio i WZW B oraz pneumokoki. W 5. lub 6. miesiącu życia podaje się kolejne dawki wymienionych wyżej szczepionek oraz dawkę szczepionki na rotawirusy.
W okresie od 13. do 15. miesiąca życia należy podać ostatnią dawkę przeciw pneumokokom, a między 13. a 14. miesiącem dodatkowo pierwszą dawkę uodparniającą na odrę, świnkę i różyczkę, tzw. MMR.
W okresie od 16. do 18. miesiąca życia stosuje się ostatnią dawkę szczepień przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, polio, Hib i WZW B. Później intensywność szczepień zdecydowanie spada.
Kolejne szczepionki podaje się w 6. roku życia – przypominająca dawka na błonicę, tężec, krztusiec oraz odrę, świnkę i różyczkę.
W 10. roku życia – przypominająca dawka przeciwko odrze, śwince i różyczce, w 14. roku życia – druga dawka chroniąca przed zachorowaniem na błonicę, tężec i krztusiec oraz w 19. roku życia – trzecia dawka przypominająca na tężec i błonicę.
Na tym tak naprawdę kalendarz szczepień się kończy.
Istnieją także szczepienia zalecane, za które trzeba dodatkowo zapłacić. Zalicza się do nich szczepionkę na grypę, przeciw meningokokom, ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV), ospie wietrznej, wirusowemu zapaleniu wątroby typu A oraz kleszczowemu zapaleniu mózgu. Większość z nich podaje się po pierwszym roku życia. Wyjątkiem jest szczepionka na meningokoki, którą można zastosować już po 6. tygodniach życia dziecka oraz uodparniająca na HPV – między 11. a 12. rokiem życia.
