Mikroflora jelitowa a nawrotowa drożdżyca narządów płciowych

Składniki naszej codziennej diety regulujemy poprzez odpowiedni dobór pokarmów. Stwarzamy w ten sposób środowisko do rozwoju mikroflory jelitowej, w skład której wchodzą między innymi bakterie i drożdżopodobne grzyby. Podobna równowaga panuje na powierzchni skóry i tak samo poprzez nasze działania możemy wpływać na jej funkcje. Od stosowania zbyt intensywnie środków do higieny czy chlorowanej wody, które mogą wysuszać skórę, do błędów w odżywianiu i braków witamin oraz substancji odżywczych.

O tym jakie bakterie z gatunków Lactobacillus znajdują się w obrębie przewodu pokarmowego decyduje skład diety, jaka jest stosowana w obrębie danego regionu czy kraju. Wydaje się oczywiste, że różnorodność przyjmowanego pokarmu, jak i czynniki osobnicze promują określony gatunek tych dbających o stan naszej odporności i zdrowie bakterii kwasu mlekowego, Lactobacillus. Wpływ Lactobacillus na równowagę przewodu pokarmowego jest wielokierunkowy. Stanowi on konkurencję dla patogenów w jego obrębie, ale i również jest miejscem, z którego następuje dalsza kolonizacja śluzówek nabłonka pochwy [Strus i in. 2005]. Dlatego też stanowisko ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego z 2011 roku rekomenduje doustne przyjmowanie probiotyków w zapobieganiu i leczeniu zapaleń pochwy [PTG 2011]. Utrzymanie równowagi mikroflory przewodu pokarmowego i pochwy odbywa się między innymi poprzez:

• produkcję bakteriocyn o aktywności bakteriostatycznej i bakteriobójczej (szczególnie wobec Escherichia colli i Salmonella) [De Angelis, Globbetti 1999]
  
  
• produkcję nadtlenku wodoru hamującego rozwój bakterii beztlenowych (ogranicza wzrost Staphylococcus aureus)
  
  
• obniżenie pH, co tworzy środowisko niekorzystne dla rozwoju patogenów
  
  
• produkcję czynników blokujących receptory na błonach śluzowych, uniemożliwiające przyleganie chorobotwórczych bakterii i grzybów [Kasprowicz i Białecka 2008, Strus i in. 2001]
  
  
• produkcję białek hamujących enzymy tworzące inwazyjne wypustki nitkowate oraz wegetatywne pseudostrzępki Candida albicans [Strus i in. 2005]

Możliwość istnienia ognisk Candida poza środowiskiem pochwy utrudnia leczenie i często stanowi czynniki nawracania infekcji. Najczęściej dochodzi do nawrotów z ognisk położonych najbliżej, czyli odbytu i okolic skóry krocza [Lopez-Martinez 2010]. Słaba odporność organizmu czy zniszczenie ochronnej bariery Lactobacillus przez nadmierne stosowanie antybiotyków, ułatwia rozwój drożdżakowego zapalenia pochwy. Stwierdzenie komórek grzybów w ilości 100 tyś. lub więcej w 1g kału świadczy o nadkażeniu grzybiczym jelit i jest wskazaniem do rozpoznania drożdżycy przewodu pokarmowego. Taki stan bardzo często towarzyszy nawracającym infekcjom grzybiczym pochwy [Bougnoux 2006].

Dodatkowym utrudnieniem leczenia drożdżycy narządów płciowych i układu pokarmowego jest fakt występowania jej w formie biofilmu na nabłonku przewodu pokarmowego czy pochwy [Kumamoto 2002, Tumbarello 2007, Uppuluri 2010]. Biofilm jest aktywną formą obrony organizmów przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi, dlatego tak trudno jest stosować skuteczne leczenie farmakologiczne. Występowanie biofilmu Candida wskazuje na rozwój formy opornej na stosowane leki przeciwgrzybicze [Ramage i in 2002]. Silne łączenie się Candida z receptorami komórek nabłonkowych stanowi barierę dla czynnego usuwania infekcji. Możliwe czynniki wirulencji, poza przywieraniem do nabłonków to: produkcja nitkowatych form wzrostu i produkcja enzymów hydrolitycznych wywołujących uszkodzenia komórek gospodarza [Williams i Lewis 2010]. Jednym z elementów równoważących ten efekt jest tworzenie biofilmu przez szczepy Lactobacillus z gatunków acydofilnych. Codzienna dieta może stanowić doskonały warunek do promowania obecności bakterii Lactobacillus. Czynnikiem, który ułatwia namnażanie się tych bakterii jest dieta bogatoresztkowa, zawierająca błonnik obecny głównie w warzywach i owocach, ale również w produktach z mąki z pełnego przemiału. Szczep o wybitnych właściwościach adhezyjnych stanowi najlepszą ochronę przed nadmiernym rozwojem Candida albicans, który rozprzestrzeniony, powoduje objawy infekcji. Czynnikiem, który ma decydujący wpływ na rozwój i przetrwanie Candida jest poziom glukozy [Rodaki 2009, Askew 2009].

Nadmierne spożywanie produktów zawierających duże ilości cukru mogą również być przyczyną powodującą korzystne warunki dla rozwoju drożdżycy. Badania Yamaguchi [2006] na myszach pokazują, że kolonizacja przewodu pokarmowego przez Candida promuje uczulenia na antygeny pochodzące z żywności. Uszkodzenie komórek nabłonka jelit może umożliwiać wnikanie nowych antygenów do krwi i wyzwalać reakcję immunologiczną, jak i objawy stanu zapalnego z objawami bolesnych wzdęć czy nadmiernej, nieprawidłowej fermentacji. Objawy te są zależne od rozległości kolonizacji Candida narządów płciowych i przewodu pokarmowego, ale i od obecności antygenów w pożywieniu. Najwięcej takich antygenów zawiera żywność z dodatkami konserwującymi i w wysokim stopniu przetworzona. Obecnie najlepszym sposobem wydłużania stopnia przydatności warzyw i owoców do spożycia jest ich zamrażanie zaraz po zbiorach. Świeże produkty zawierają w ten sposób najwięcej witamin i mikroelementów, które mają największą wartość zaraz po rozmrożeniu i krótkim okresie podgrzewania. Natomiast inne dodatki konserwujące żywność (czas transportu, przechowywania) mogą działać jak silne antybiotyki, osłabiając fizjologiczną mikroflorę jelitową, jak i zawierać nowe czynniki uczulające [Hyldgaard 2012, Alvarez i Boye2012]. Stanowi to dodatkowy czynnik osłabiający odporność organizmu i ułatwiający rozwój mikroflory patologicznej, w tym drożdżycy. W ten sposób regulując odpowiednio składniki diety sami stajemy się odpowiedzialni za stan naszego zdrowia, jak i odporność na nawroty objawów infekcji.

Pomiędzy szczepami bakterii Lactobacillus dochodzi do współwystępowania i ścisłej zależności w tworzeniu biofilmu na nabłonkach jelit czy pochwy odpornego na działanie patogenów, choćby takich jak Candida. Drożdżyca narządów płciowych i przewodu pokarmowego w 80% spowodowanych jest Candidą. Taka koagregacja kilku szczepów pozwala pokonać niesprzyjające warunki i ułatwia kolonizację tych miejsc, co stwarza warunki do prawidłowego rozwoju komórek nabłonkowych i stanowi czynnik wzrostu odporności na infekcje [Lebeer 2007, Heczko 2007]. Jeśli na nabłonku jelit, a tym samym w odbycie bytują w przeważającej części pałeczki Lactobacillus, to jest to również miejsce ich namnażania i dalszej kolonizacji pochwy, gdzie biorą udział w ochronie nabłonka przed rozwojem infekcji [Macura i Witalis 2010].

Takie postępowanie promujące mikroflorę fizjologiczną w przewodzie pokarmowym, obejmujące takie nawyki żywieniowe, które zawierają dużo świeżych warzyw i owoców oraz błonnika, a eliminację cukru i innych dodatków konserwujących i ulepszających produkty żywieniowe, zwiększa odporność na infekcje. Autorzy pracy na podstawie piśmiennictwa oraz własnych doświadczeń proponują zwrócenie uwagi na rolę codziennej diety w zachowaniu zdrowia, jak i przeciwdziałaniu nawrotom infekcji czy wspomaganiu leczenia farmakologicznego.

Jednym ze sposobów promowania fizjologicznego składu mikroflory jelitowej i pochwy u kobiet z nawracającymi infekcjami grzybiczymi pochwy jest przyjmowanie bakterii probiotycznych. Ważne jest, aby poszczególne żywe szczepy pałeczek kwasu mlekowego były odpowiednie dla populacji występującej w danym regionie świata czy kraju.

Zaleca się schemat obejmujący 3-6 miesięcy suplementacji oraz dalsze 7 dni w każdym miesiącu.

POLMED ul. Wołoska 16

Piśmiennictwo:

1. Alvarez P.A., Boye J.I.: Food Production and Processing Considerations of Allergenic Food Ingredients: A Review. J Allergy (Cairo) 2012; 2012.
   
2. Askew Ch., Sellam A., Epp E.: Transcriptional Regulation of Carbohydrate Metabolism in the Human Pathogen Candida albicans. PLoS Pathog. 2009 October; 5(10).
   
3. Bougnoux M. E., Diogo D., François N. et al.: Multilocus Sequence Typing Reveals Intrafamilial Transmission and Microevolutions of Candida albicans Isolates from the Human Digestive Tract. J Clin Microbiol. 2006 May; 44(5): 1810–1820.
   
4. De Angelis M., Gobbetti M.: Lactobacillus sanfranciscensis CBI: manganese, oxygen, superoxide dismutase and metabolism, Appl Microbiol Biotechnol 1999, 1, 358-63.
   
5. Heczko P.: Ocena skuteczności kolonizacji dróg rodnych i odbytu w trakcie stosowania preparatu probiotycznego provag. 2007.
   
6. Hyldgaard M., Mygind T., Meyer R.L.: Essential Oils in Food Preservation: Mode of Action, Synergies, and Interactions with Food Matrix Components. Front Microbiol. 2012; 3: 12.
   
7. Kasprowicz A., Białecka A.: Ocena biocenozy pochwy- stopnie czystości pochwy. Diagnosta laboratoryjny 2008,2: 23-24.
   
8. Kumamoto CA.: Candida biofilms. Curr Opin Microbiol. 2002; 5: 608-611.
   
9. Lebeer S., Verhoeven T., Vélez M.P.: Impact of Environmental and Genetic Factors on Biofilm Formation by the Probiotic Strain Lactobacillus rhamnosus GG. Appl Environ Microbiol. 2007 November; 73(21): 6768–6775.
   
10. Lopez-Martinez r.: Candidiosis, a new challenge. Clinics in Dermatology 2010; 28: 178-184.
    
11. Macura AB., Witalis J.: Grzyby izolowane z kału pacjentów z dolegliwościami przewodu pokarmowego. Przegląd Epidemiologiczny 2010; 64:131- 317.
    
12. Ramage G., WalleKV., Bachmann S.P.: In Vitro Pharmacodynamic Properties of Three Antifungal Agents against Preformed Candida albicans Biofilms Determined by Time-Kill Studies. Antimicrob Agents Chemother. 2002 November; 46(11): 3634–3636.
    
13. Rodaki A., Bohovych I. M., Enjalbert B.: Glucose Promotes Stress Resistance in the Fungal Pathogen Candida albicans. Mol Biol Cell. 2009 November 15; 20(22).
    
14. Stanowisko zespołu ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące etiopatogenezy i leczenia nawrotowej postaci drożdżakowego zapalenia pochwy i sromu. 07.07.2011.
    
15. Strus M., Brzychczy-Włoch M., Kucharska A., Gosiewski T., Heczko P.B.: Działanie in vitro bakterii z rodzaju Lactobacillus izolowanych z pochwy na grzyby wywołujące kandydozę sromu i pochwy. Med. Dośw. Mikrobiol. 2005. 7-17.
    
16. Strus M., Pakosz K., Gościniak H.: Antagonistyczne działanie bakterii z rodzaju Lactobacillus wobec tlenowych i mikroaerofilnych czynników zakażeń przewodu pokarmowego (Helicobacter pylori, Campylobacter colli, Campylobacter jejuni Clostridium difficile). Med. Dośw. Mikrobiol 2001, 53. 133-42.
    
17. Tumbarello M., Posteraro B., Trecarichi E. I in.: Biofilm Production by Candida Species and Inadequate Antifungal Therapy as Predictors of Mortality for Patients with Candidemia. J Clin Microbiol. 2007 June; 45(6): 1843–1850.
    
18. Uppuluri P., Chaturvedi A., Srinivasan A.: Dispersion as an Important Step in the Candida albicans Biofilm Developmental Cycle. PLoS Pathog. 2010 March; 6(3).
    
19. Williams D., Lewis M.: Pathogenesis and treatment of oral candidosis. J Oral Microbiol. 2011; 3: 10.3402.
    
20. Yamaguchi N., Sugita R., Miki A.: Gastrointestinal Candida colonisation promotes sensitisation against food antigens by affecting the mucosal barrier in mice. Gut. 2006 July; 55(7): 954–960.