Od 2006 roku 15 września obchodzimy Europejski Dzień Prostaty, który został ustanowiony przez EAU (ang. European Association of Urology). Ma on przypominać o aktywnej profilaktyce i jednocześnie zwiększać świadomość społeczną dotyczącą chorób gruczołu krokowego, w tym raka prostaty. Jakie są najczęstsze schorzenia związane z gruczołem krokowym? Jak się objawiają? I jakie badania wykonuje się, żeby je potwierdzić lub wykluczyć?

Według statystyk aż 10% Polaków, którzy ukończyli 50. rok życia, jest narażonych na rozwój nowotworu prostaty. Co roku diagnozuje się go u ponad 15 tys. mężczyzn w naszym kraju, a niestety aż 5 tys. ze zdiagnozowanych pacjentów umiera. Tym samym rak prostaty uznaje się za jeden z trzech najbardziej śmiertelnych nowotworów u mężczyzn w Polsce. Dlaczego tak się dzieje? Głównie ze względu na to, że w społeczeństwie panuje niska świadomość dotycząca chorób gruczołu krokowego – bo przecież chodzi nie tylko o nowotwór – oraz z powodu wstydu związanego z wizytą u specjalisty.

Czym jest prostata?

Prostata to gruczoł krokowy nazywany również sterczem. Wchodzi w skład męskiego układu płciowego. Organ ten zlokalizowany jest za pęcherzem moczowym w miednicy mniejszej. Ma kształt kasztana i rozmiary zbliżone do tego orzecha. Przez gruczoł krokowy przebiegają cewka moczowa, a także przewody wtryskowe. Jego najważniejsza rola polega na wydzielaniu płynu nasiennego, który razem z plemnikami tworzy spermę.

Najczęstsze choroby prostaty

Jakie są najczęściej występujące choroby prostaty?
Łagodny rozrost gruczołu, zapalenie prostaty oraz wspomniany już wcześniej rak stercza.
O łagodnym rozroście mówimy wtedy, gdy prostata powiększa swoją objętość przez wzrost liczby komórek gruczołowych i mięśniówki, czyli komórek, które fizjologicznie budują gruczoł. Określenia „łagodny” używa się, żeby pokazać, że nie wynika on ze zmiany nowotworowej albo infekcji. Co ważne, gruczoł krokowy po 40. roku życia naturalnie ulega stopniowemu rozrostowi, ale tempo przebiegu tego procesu jest różne. W efekcie powiększenia prostaty dochodzi do zwężenia światła cewki moczowej, która przez niego przebiega, co prowadzi do utrudnienia oddawania moczu. Chodzi zarówno o problemy z rozpoczęciem mikcji, bólem w trakcie, częstymi próbami oddawania moczu, jak i o osłabienie jego strumienia.

Drugą powszechnie występującą chorobą gruczołu krokowego jest zapalenie prostaty, które może występować w formie ostrej lub przewlekłej. Objawy zapalenia prostaty to: gorączka, dreszcze, złe samopoczucie, bóle mięśni, krocza, odbytu, nasady prącia, pieczenie i ból w trakcie oddawania moczu, a także osłabienie strumienia moczu. Ostry stan zapalny powodują infekcje bakteryjne – często są powikłaniem po zakażeniu układu moczowego. Leczy się go antybiotykami. Przewlekły, czyli taki, który utrzymuje się powyżej trzech miesięcy, nie wynika z obecności bakterii i nazywany jest zespołem przewlekłego bólu miednicy mniejszej (CPPS). W przypadku CPPS raczej nie występują objawy ogólnoustrojowe (gorączka, dreszcze, złe samopoczucie), za to pojawiają się bóle moszny, kości krzyżowej, spojenia łonowego i/lub ujścia cewki moczowej, zaburzenia wzwodu i wytrysku, a czasami dodatkowo obserwuje się krew w nasieniu.

Najbardziej niebezpieczną chorobą prostaty jest nowotwór złośliwy. Ryzyko wystąpienia raka gruczołu krokowego zwiększa się wraz z wiekiem. Początkowo nowotwór nie daje żadnych objawów lub można zauważyć jedynie te przypominające łagodny rozrost prostaty, dlatego tak ważne jest regularne przeprowadzanie badań profilaktycznych. Po pewnym czasie u niektórych pacjentów występują bóle podbrzusza, krwiomocz lub krwinkomocz, krew w nasieniu, trudności z wypróżnieniem oraz bóle pleców w okolicy miednicy i na poziomie kręgów piersiowych.

Na czym polega badanie prostaty?

Dlaczego mężczyźni obawiają się badania prostaty? Bo często nie wiedzą, jak ono przebiega i myślą, że może być bolesne. Badanie prostaty wykonuje specjalista po konsultacji i przeprowadzeniu dokładnego wywiadu. Jest to badanie palpacyjne per rectum, czyli przez odbyt. Trwa najczęściej kilka do kilkunastu sekund. Pacjent może być w pozycji stojącej, leżącej na boku lub tak zwanej kolanowo-łokciowej. Lekarz od prostaty – urolog – wprowadza palec w rękawiczce jednorazowej nawilżonej specjalnym żelem do odbytu pacjenta i ocenia wielkość, konsystencję oraz kształt gruczołu. Dodatkowo może zlecić badania laboratoryjne takie jak badanie ogólne moczu, posiew moczu, badanie wydzieliny z gruczołu krokowego oraz PSA (ang. Prostate Specific Antigen), czyli antygenu sterczowego. Czasami, aby postawić ostateczną diagnozę, konieczne jest przeprowadzenie rezonansu magnetycznego, ultrasonografii przezodbytniczej lub tomografii komputerowej.